Қазақстанда қанша өнертабыс халықаралық патент алды?

"Статистикада еліміздің өнертапқыштық белсенділігінің коэффициенті патенттік ведомствоға 1 млн адамға шаққанда берілген өтінімдер саны бойынша айқындалады", - делінген министрліктің түсініктемесінде.

Ұлттық зияткерлік меншік институтының мәліметі бойынша, бұл көрсеткіш 2021 жылы 41,28, 2022 жылы 42,39 және 2023 жылы 45,77 болды.

- Ұлттық зияткерлік меншік институтының жылдық есебіне сәйкес, Patent Cooperation Treaty жүйесі бойынша халықаралық патентке 2021 жылы 31 өтінім, 2022 жылы 24 өтінім, 2023 жылы 26 өтінім берілді. Еуразиялық патенттік конвенцияға 2021 жылы 81 өтінім, 2022 жылы 78 өтінім, 2023 жылы 103 өтінім берілді. Patent Cooperation Treaty ережелеріне сәйкес, бір халықаралық өтінім беру арқылы өтініш беруші әлемнің көптеген елдерінде өз өнертабыстарының қорғалуын қамтамасыз ете алады. Еуразиялық патенттік конвенция өз кезегінде жеке және заңды тұлғаларға бірыңғай Еуразиялық патент негізінде өнертабыстар мен өнеркәсіптік үлгілерге өз құқықтарын қорғауға мүмкіндік береді, — делінген министрліктің жауабында.

Қазақстанның өнеркәсіптік меншік объектілеріне 2021 жылы барлығы 12 761 қорғау құжаты, 2022 жылы — 12 099 құжат, 2023 жылы — 13 270 құжат берілді.

Ғылым коммерциялануда ма?

Ғылым қоры өткізген коммерцияландыру жобалары гранттарының конкурсынан өткен 5 жобаны сату 1 млрд теңгеден асты. Оның ішінде ғылыми-техникалық дамуға 4 жобаның жалпы үлесі 72,5 млрд теңгені құрады. Бұл қаражатқа сату көрсеткіштері, бірлесіп қаржыландыру, салық төлемдері, сатып алынған жабдықтар және роялти кіреді.

— Жоғары технологиялық өнімді сатудан түскен жалпы пайда 33,7 млрд теңгені құрады, 1763 жұмыс орны құрылды, бюджетке 7,8 млрд теңгеден астам салық түсті және 9,7 млрд теңгеге қоса қаржыландыру тартылды. 534 млн теңгеге роялти төленді (авторлық роялти — ред.) және 20,8 млрд теңгеге негізгі капитал сатып алынды, — делінген министрліктің хабарламасында.

Мемлекет 2023-2025 жылдарға арналған коммерцияландыру жобаларын қолдауға 62,1 млрд теңге бөледі.

Қазақстандық ғалымдар халықаралық басылымдарда жарияланады ма?

Халықаралық масштабта ғылыми белсенділікті бағалайтын Web of Science негізіндегі incites аналитикалық жүйесі бар. Бұл жүйе жеке ғылыми ұйымдардың да, елдердің де жарияланымдық белсенділігі мен ғылыми тиімділігіне салыстырмалы талдау жүргізуге мүмкіндік береді. InCites (Clarivate Analytics) мәліметтері бойынша, 2019-2023 жылдары қазақстандық ғалымдар халықаралық басылымдарда 21 506 жұмыс жариялады. Оның 63,83% - другими басқалар келтірген.

Ғылым және жоғары білім министрлігі бұл мәселеде әлемдегі ең танымал ғылыми метрикалық көрсеткішті Хирш индексі ретінде бағалайды. Бұл индекс жарияланымдардың санын да, оларға сілтемелерді де ескереді.

2019-2023 жылдары Web of Science журналында жиі жарияланған және Хирш индексінің жоғары көрсеткішін алған 9 қазақстандық ғалым:

• Исахов Әлібек - жарияланымдар саны 227/h-Index-37
• Здоровец Максим - жарияланымдар саны 245/h — Index-37
• Бәкенов Жұмабай - жарияланымдар саны 102/h — Index-26
• Козловский Артем - басылымдар саны 150/h — Index-23
• Давлетов Қайрат - басылымдар саны 47/h — Index-23
• Семенова Юлия - жарияланымдар саны 59/h — Index-17
• Саппаров Арман - жарияланымдар саны 26/h — Index-15
• Колесников Александр-басылымдар саны 36/h — Index-15
• Сәрсенбекұлы Бауыржан - жарияланымдар саны 33/h — Index-15.

Web of Science халықаралық деректер базасының деректері бойынша, соңғы бес жылда қазақстандық ғалымдардың ғылыми еңбектеріне 107 690 сілтеме жасалған. Scopus халықаралық деректер базасы бойынша соңғы бес жылда қазақстандық ғалымдардың ғылыми еңбектеріне 305 837 сілтеме жасалды.

Біз диплом сататын университеттерді толықтай жоя білдік пе?

Министрліктің мәліметінше, соңғы 5 жылда сапасыз білімі бар жоғары оқу орындарының саны 16-ға қысқарды. Сондай-ақ, 66 ЖОО дайындықтың бейінді емес бағыттары бойынша 547 қосымша лицензияны қайтарып алды.

Осы жылдан бастап бақылау субъектілерінің тізбесі автоматты режимде тәуекелдерді бағалау мен басқарудың ақпараттық жүйесімен айқындалды. Бақылауға жататын жоғары оқу орындарының тізімі адамның қатысуынсыз автоматты түрде анықталды. Бұл өз кезегінде бақылау органдарына құқық бұзушылықтардың алдын алуға мүмкіндік береді.

2024 жылы бақылау іс-шараларын өткізу кестесіне 34 ЖОО енгізілді.

  "Ғылым және жоғары білім саласындағы бақылау жұмысы жүйелі негізде жүргізіледі және белгіленген тәртіппен жалғасады", — деп жазады министрлік мамандары.

Жас ғалымдардың ипотекасы

2023 жылы Ғылым және жоғары білім министрлігі мен "Отбасы банкі" АҚ арасында жас ғалымдарды кредиттеудің 2023-2027 жылдарға арналған бағдарламасы бойынша ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Осы Келісім аясында жас ғалымдарға 5,6 млрд теңге сомасына 290 кредит берілді. 2023 жылы 104 ипотека, 2024 жылы 186 ипотека берілді. Енді траншты 2025 жылы бөлу керек.

Осы Бағдарламаға қатысушыларға мынадай талаптар қойылады:

• ең жоғары сома - 20 миллион теңгеге дейін;
• 8 жылдан аспайтын мерзім, 11 жылдан аспайтын мерзіммен тұрғын үй заемына кейіннен көшу жүзеге асырылады;
• сыйақы мөлшерлемесі-жылдық 5% ;
• бастапқы жарна-шарттық соманың 10% - дан 50% - на дейін.