"Бәйтерек" ғарыштық зымыран кешенінің құрылысы туралы не білеміз?

Қазақстан Премьер-министрі Олжас Бектенов Қызылорда облысына жұмыс сапары барысында "Бәйтерек" ғарыш зымыран кешеніне барды, сондай-ақ Байқоңыр қаласының даму жоспарларымен танысты. Бұл туралы 2024 жылғы 27 маусымда Үкіметтің баспасөз қызметі хабарлады.

Ғарыштық зымыран кешенінің құрылысы "Союз-5" жаңа зымыран тасығыштарын ұшыруға арналған "Зенит-М"ҒЗК инфрақұрылымы базасында жүргізілуде.

2018 жылы Ресей тарапы алаңды жалға беруден шығарғаннан кейін нысанды қазақстандық мамандар пайдалануда. Жұмыстарды аяқтау 2028 жылдың мамырына жоспарланған, ал алғашқы ұшу сынақтарын 2025 жылы бастау жоспарланып отыр. Кешеннің жобалық қуаты жылына 6-8 зымыран ұшыруды құрайды.

Олжас Бектенов монтаждау-сынау кешенін, сондай-ақ зымыран көлеміне есептелген көлік қондырғыларын қарап шықты. "Бәйтерек" БК " АҚ Басқарма төрағасы Айдын Айымбетов кешенді заманауи жүйелерге жаңғырту туралы баяндап, энергия тасымалдаушы жүйелерін тексеру кезеңдері туралы, сондай-ақ жоба үшін мамандарды оқыту туралы хабардар етті.

Үкімет басшысы "Бәйтерек" ғарыш зымыран кешені бүгінде посткеңестік кеңістіктегі ең ірі бірлескен қазақ-ресейлік жоба болып табылатынын және екі мемлекет басшыларының ерекше бақылауында екенін атап өтті. Биыл оны іске асыруға 14,7 млрд теңге бағытталды, қаражаттың қалған бөлігін бөлу мәселесі қосымша пысықталатын болады.

Олжас Бектенов экологиялық таза тасымалдағыштарда ғарыш аппараттарын сәтті ұшыру үшін мамандардың тығыз бірлескен жұмысының қажеттілігіне назар аударды.

"Іске қосу мерзімдері сақталуы керек. Кешеннен үш ұшырылымның біріншісі келесі жылы болуы керек. Жоба "Байқоңыр"кешенінің белсенділігін сақтау үшін маңызды. Мұнда бірлескен кәсіпорын ұжымының үйлесімді жұмысы қажет. Бұл мәселеде ғылыми топтардың тығыз өзара іс – қимылы да маңызды", - деп атап өтті Олжас Бектенов.

Қаланы дамыту жоспары туралы Премьер-министрге ҚР Президентінің "Байқоңыр" кешеніндегі арнайы өкілі Қайрат Нұртай баяндады. Қазіргі уақытта халықтың 70% - Казахстана Қазақстан азаматтары құрайды. Позитивті динамика табиғи өсу мен көші-қон ағынының арқасында жазылады. Қаланың қарқынды өсуін ескере отырып, әлеуметтік, инженерлік инфрақұрылымды дамыту, тұрғын үй қорын ұлғайту жөніндегі шаралар іске асырылуда. Мәселен, 600 орындық мектеп салу жоспарланған, өткен жылдың қорытындысы бойынша қазақстандық білім беру стандарттары бойынша екі балабақша ашылды, бұл кезекті екі есе төмендетуге мүмкіндік берді.

"Байқоңыр" кешенін газбен жабдықтау туралы келісімге сәйкес қалада барлық көппәтерлі тұрғын үйлерді газдандыру жүргізілді. Бұдан басқа, сумен жабдықтау және су бұру желілері жалға алынып, облыстық коммуналдық меншікке берілді. "Байқоңыр" кешенінің объектілеріне рұқсат алуды жеңілдету үшін цифрлық құралдарды енгізу мүмкіндігі қарастырылуда.

Бұған дейін "Бәйтерек" ғарыштық зымыран кешенінің құрылысын аяқтау мерзімі 2023 жылы жоспарланған болатын. Кейінірек ғарыштық зымыран кешенінің ұшу сынақтарының басталуы 2025 жылға ауыстырылатыны белгілі болды. Ал 2024 жылдың 18 маусымында ЦДИАӨМ басшысы кешеннің іске қосылу күнін атап өтті.

"Бәйтерек" – Байқоңырда салынып жатқан Ресей-Қазақстан ғарыштық зымыран кешені, одан"Союз-5" зымырандарын ұшыруды жүзеге асыру жоспарлануда. Бұл жобада Ресей тарапы зымыран тасығыштарды қаржыландыруды және құруды қамтамасыз етеді. Қазақстандық тарап мемлекеттік тапсырманы орындау арқылы қолданыстағы "Зенит-М" жерүсті кешенін қаржыландыруды және жаңғыртуды қамтамасыз етеді.