Қазақстанда ұлтаралық бірлікті сақтау – мемлекеттің ішкі саясатының басым міндеттерінің бірі. Біздің елде 150-ден астам этностың өкілдері тұрады және олар бірге әлемдік аренада еліміздің ұлттық ерекшелігін көрсетуге мүмкіндік береді.
Осыған орай Жамбыл облыстық «Полонез» поляк тілі орталығы және мәдениеті» қоғамдық бірлестігінің басшысы Лариса Калькова облыстағы этносаралық бірлік пен мәдениет туралы айтты.
ҚХА үшін мамыр айы маңызды. 1 мамырда біз Қазақстан халқының бірлігі күнін атап өттік, ал 31 мамырда — Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні-митингілер мен кездесулер өтеді, оның барысында Қазақстан тарихындағы және оны мекендеген этностардағы қайғылы кезең туралы куәліктер мен фактілер айтылады.
Мамыр айы ҚХА үшін маңызды айлардың бірі. 1 мамырда біз Қазақстан халқының бірлігі күнін, ал 31 мамырда — Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күнін атап өттік-митингілер мен кездесулер өтеді. Оның барысында Қазақстан тарихындағы және оны мекендеген этностардағы қайғылы кезең туралы куәліктер мен фактілер айтылады.
– Қазақстан халқының бірлігі күні біз ҚХА-мен бірлесіп түрлі іс-шаралар өткіземіз. Мамыр мерекелерінде біз табиғатқа, жақсырақ жастармен бірге шығуға тырысамыз. Әрине, әртүрлі ойындар, викториналар өткіземіз, сонда ол ана тілін меңгеріп, Қазақстан тарихы, Польша тарихы бойынша білімдерін жетілдіреді. Ал 2 мамырда бізде поляк туы күні, шетелде поляк Полонияларының күні, 3 мамырда — Польша Республикасының Конституциясы күні бар. Біз бұл күндердің барлығын атап өтеміз, өйткені олар бір-бірімен байланысты.
Қазақстан халқының бірлігі күні біз ҚХА-мен бірлесіп түрлі іс-шаралар өткіземіз. Мамыр мерекелерінде біз табиғатқа, жақсырақ жастармен бірге шығуға тырысамыз. Әрине, әр түрлі ойындар, викториналар өткіземіз, сонда ол ана тілін меңгеріп, Қазақстан тарихы, Польша тарихы бойынша білімдерін жетілдіреді. Ал 2 мамырда бізде поляк туы күні, шетелде поляк Полонияларының күні, 3 мамырда — Польша Республикасының Конституциясы күні бар. Біз бұл күндердің барлығын атап өтеміз, өйткені олар бір-бірімен байланысты.
Біз мезгіл-мезгіл өмірлік қиын жағдайға тап болған балаларды қолдау орталығында іс-шаралар өткіземіз. Ол жерде қамқорлыққа алынған топ бар. Сонымен қатар, біз барлық іс-шараларды басқа этномәдени орталықтармен, көбінесе еврей, неміс, қытаймен бірге өткізуге тырысамыз, бірақ басқалармен де өзара әрекеттесеміз. Біз бір елде тұрамыз, ортақ Отанымыз бен ортақ болашағымыз бар, бір-бірімізді жақсы білуіміз керек, жерлестеріміздің мәдениеті мен дәстүрлерін білуіміз керек. Мамыр, айтпақшы, бұл үшін өте қолайлы – табиғаттың өзі көктемгі гүлдену, қайта туылу бейбіт, достық көңіл-күй тудырады.
Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күніне келетін болсақ, әрине, қайғылы күн, еске алу күні. Айта кету керек, Қазақстандағы диаспоралардың басым бөлігі депортация нәтижесінде пайда болды. Өткен ғасырда поляктардың жер аударылуының екі толқыны болды. 30-шы жылдардың ортасында және 40-шы жылдары архив деректері бойынша Қазақстанға 380 мыңнан астам поляк жер аударылды. Тарихтың бұл беттерін ешкім қайталағысы келмеуі үшін ғасырлар бойы есте сақтау керек. Депортацияланған отбасылар ғана зардап шеккен жоқ. Жергілікті тұрғындар да жаппай саяси қуғын-сүргінге ұшырады, сондықтан бұл біздің ортақ қайғымыз.
Егер жер аударылғандар рақымшылықтан аман қалса және кетпесе, бұл олардың екінші Отанын осында тапқанын білдіреді. Ал жер аударылғандардың балалары Қазақстанда және басқа Отанда дүниеге келген жоқ. Этномәдени орталықтарға бірігуіміз – оқшаулану емес, ата-бабаларымызға құрмет, олардың құндылықтары мен дәстүрлеріне құрмет.
– Бұл жадты сақтауға қандай дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар көмектеседі?
– Қазақстан халқының ең басты дәстүрі – қонақжайлылық. Жақсы дастархан біз кездесіп, қуаныштар мен проблемалармен бөлісіп, ортақ іс-шаралар өткізген кезде әңгімелесуді біріктіреді. Айтпақшы, қазақтар мен поляктардың дәстүрлері тоғысады, қонақты қалай қарсы алу керек, оны қалай қабылдау керек, халықтың жаны көрінеді. Польшаға барғанда поляктар да сізді үстелге отырғызуға тырысады, оларды тамақтандыру дәмді болады. Ал поляктар мұнда келгенде, ең алдымен біз қонақтарды ұлттық тағамдардан дәм таттырамыз. Яғни, мәдени дәстүрлер – ұлттық тағамдар, семантикалық жүктемені көтеретін тағамдарды дайындау әдістері.
Шығармашылық дәстүрлері, әртүрлі өнер түрлері де біріктіріледі. Поляктар, қазақтар сияқты, ән салатын халық. Поляк ақындары айтыстарды поляк тіліне аударды. Айтыстар поляктардың частушки ән айту дәстүрімен үндеседі. Бұл жанр да бастапқыда айтыс ретінде пайда болды. Жалпы, Поляк Халық музыкасы — славян халықтарының ішіндегі ең көне музыкалардың бірі. Полонездер, мазуркалар, халық әндерін өз шығармаларында көрші халықтардың композиторлары, атап айтқанда орыс композиторлары Михаил Глинка, Петр Чайковский, Александр Алябьев жиі қолданған. Полонезді Иоганн Себастьян Бах жазған.
Ұлттық киім кию дәстүрлері де бар. Бұл, айтпақшы, қазір жаңа қозғалыс, жаңа тренд, олар да біріктіреді. Жастар ұлттық киімнің кейбір элементтерін заманауи киімде қолдануға тырысады. Қазақ ұлттық костюмінің көптеген бөлшектері басқа ұлттардың сәнімен және Ұлттық стильдерімен үйлеседі. Тағы да, бұл бәрімізді біріктіреді және жақындастырады.
Біздің қыздар мұның бәрін әдемі және орынды үйлестіреді, тіпті олардың стилін қайталауға деген ұмтылыс бар. Көбінесе бізге Польшадан қонақтар келеді, олар көшеде осындай киімдерді көріп, оны қайдан сатып алуға болатынын сұрайды. Қонақтар мен қазақтың ұлттық киімін де қызықтырады.
– Сіз басқа этномәдени бірлестіктермен ынтымақтастық туралы айттыңыз. Бұл қалай болады?
– "Этномәдени" сөзінің өзі осы ынтымақтастықтың бағыты туралы айтады — көбінесе мәдениет саласында. Бұл әртүрлі бұқаралық мәдени іс-шараларды: концерттерді, көрмелерді, түрлі кездесулерді бірлесіп өткізуді білдіреді.
Ең қарапайым мысал-бірлескен кездесулер. Менің ойымша, Қазақстанның асханасы — ең бай тағамдардың бірі. Бізде бір дастарханда ингредиенттер жиынтығы, консистенциясы, пісіру әдістері және тіпті тұтыну тәсілдері бойынша түбегейлі ерекшеленетін тағамдар бар — кейбір күрішті қасықпен, басқаларын шанышқымен, басқаларын таяқшалармен жейді. Кем дегенде кеспе алайық: қазақтарда кеспе сорпада ең аз дәмдеуіштермен, өзбектерде лагман әдетте ыстық сорпамен, корейлерде-куксиде беріледі, оны көбінесе суық жейді және т.б. Немесе толтырылған қамыр: орыстарда-тұшпара, украиндарда — тұшпара, поляктарда-пероги, кавказдықтарда бореки және хинкал. Міне, біз хинкалды жейміз, онда тек пияз қосылған тартылған ет бар және біз оның түрік екенін білеміз, ал жасыл көп жерде грузин және т.б. Яғни, ас үй арқылы біз халықтың аспаздық дәстүрлерімен таныспыз деп айтқым келеді. Аспаздық дәстүрлердің өзі, мысалы, өмір туралы көп нәрсе айта алады. Көшпелі халықтардың асханасында әртүрлі ет тағамдары көп, отырықшы адамдарда көкөністер көп, теңіз жағасында балық пен ащы дәмдеуіштер басым, шығыста жемістер, кептірілген жемістер, дәмдеуіштер көп. Мұның бәрі өмір салтына байланысты-бұрын адамдар ең оңай нәрсені жейтін. Шамамен айтқанда, шопандар ет, балықшылар — балық, жер өңдеушілер — дәнді дақылдарды тұтынды. Тек ас үй этникалық топ туралы қанша ақпарат бере алатынын түсінесіз бе! Сіз сондай-ақ ұлттық костюмдерді, билерді, рәсімдерді және т.б. "оқи" аласыз.
Қазақстанда ең әдемі жыл бар, менің ойымша, Жаңа жыл. Бұл Наурыз. Мұнда әртүрлі дәстүрлер де бар. Мысалы, күрдтер мен әзірбайжандар оттан секіреді — тазартуды бейнелейтін зороастрлық рәсім. Қытайлықтар бірегей қағаз шамдарын жағып, пиротехниканы іске қосады-бұл зұлым рухтарды қорқытады деп саналады. Қазақтар керемет Ат спорты ойындарын өткізеді - дәстүр ежелгі дәуірден басталады, өйткені наурыздағы көшпелі ауылдар рулық жерлерге жиналып, кездесуді атап өтті. Мұндай мысалдар да көп…
Әрине, біз бәріміз бірге діни мерекелерді атап өтеміз. Олардың барлығы да мәдени дәстүрлермен, этностардың рухани өмірімен байланысты. Жақында католиктік Пасха болды. Біз оны немістер қоғамымен бірге атап өттік, олардың арасында католиктер де бар. Бірлескен Пасха кездесулері, іс-шаралар өткізілді. Бұл католиктік Рождествода да болды. Шіркеуде Рождество қызметі өтті, оған бізбен бірге мемлекеттік органдардың өкілдері де, басқа этномәдени орталықтардың достары да келді. Әсіресе жас жамбылдықтар белсенді, олар үшін қарым-қатынас, мәдени алмасу тұрғысынан ешқандай шекара жоқ. Олар қызығушылық танытады, қоршаған әлемді зерттейді, ұялмайды, сұрақтар қоюдан тартынбайды.
Біз өзіміз православиелік және мұсылмандық мерекелерге барамыз. Елестетіп көріңізші, біз қанша дәстүрді бірге білеміз және тойлаймыз, мұның бәрі бізді қалай байытады!
Сондықтан қазір біздің елімізде көптеген аралас некелер бар, оған ешкім таң қалмайды. Міне, біз өзіміздің барлық айырмашылықтарымызға қарамастан, бір — бірімізді түсінеміз, қабылдаймыз және құрметтейміз: Тілдер, діндер, дәстүрлер-бұл Қазақстанның бірегейлігі мен бірлігін көрсетеді.
– Қазақстан халқының бүгінгі бірлігін сақтауға бола ма деп ойлайсыз ба?
– Мүмкін. Бұл ҚХА-ның жұмысы. Жоғарыда айтқанымдай, біз өткізетін іс-шаралар этностардың бір-бірін жақсырақ тануына бағытталған. Біз басқаларға деген құрмет пен достықты дамытамыз, бір-бірімізді қолдауға тырысамыз. Бізде ҚХА-да қайырымдылықпен айналысатын, адамдарға қиындықтарды жеңуге көмектесетін көптеген адамдар бар.
Әрине, бейбітшілікті сақтаудың басты факторы – жастар. Біз оны қалай тәрбиелейміз, қандай құндылықтарды егеміз — біздің болашағымыз осыған байланысты. Сондықтан ҚХА-да жастар қанаты жұмыс істейді. Көптеген іс-шаралар жас ұрпаққа бағытталған.
Мысалы, Абай оқулары өтті, Біз қазақ поэзиясымен, поляк поэзиясымен танысамыз. Біз бұл кездесулерді мектептерде, жоғары оқу орындарында өткізуге тырысамыз, сондықтан жастар өз елінің, өз халқының тарихы мен мәдениетіне қызығушылық танытады. Біз тарихи тақырыптар бойынша дөңгелек үстелдер өткіземіз, мысалы, поляктар мен қазақтарды не байланыстыратыны, біздің облыста Ұлы Отан соғысына дейін, кезінде және одан кейін болған поляк сарбаздарының жерленуі қалай болғандығы туралы айтамыз. Жас жамбылдықтар осы іс-шараларға баяндамалар, эсселер жазуға тырысамыз: сіз дереккөздерді өзіңіз күрегенде, тақырыпты көтергенде, зерттегенде, сезінгенде, білім өмір бойы қалады.
Пікір қалдыру
пікір