Еліміздегі ауыл медицинасын дамыту үшін не істеу керек?

Қазақстанда "дені сау ұлт" бағдарламасы жергілікті жерлерде қалай жүзеге асырылып жатыр? Бұл туралы сұраққа қазақстандық дәрігерлер жауап берді.

Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауларында ұлт денсаулығына қамқорлық жасауды әрқашан маңызды басымдықтардың біріне айналдырады. Мәселен, Президенттің тапсырмаларын іске асыру мақсатында елімізде бірнеше жыл бұрын "әрбір азамат үшін сапалы және қолжетімді денсаулық сақтау "салауатты ұлт" ұлттық жобасы іске қосылды, оны іске асыру мерзімі 2021-2025 жылдарға арналған. Жоба ҚР әрбір азаматы үшін сапалы және қолжетімді денсаулық сақтауды қамтамасыз етуге бағытталған.

Жобаның стратегиялық мақсаттары төрт бағыттан тұратыны атап өтілді:

Біріншісі, медициналық көмектің қолжетімділігі мен сапасының артуына байланысты;

Екіншісі, эпидемиологиялық болжау мен әрекет етудің заманауи жүйесін қалыптастыруға арналған;

Үшіншісі, отандық фармацевтика саласының дамуына ықпал етеді;

Төртіншісі, салауатты өмір салтын ұстанатын халықтың үлесін арттыруға және бұқаралық спортты дамытуға бағытталған.

Сондай-ақ, оны іске асырғаннан кейін 2025 жылы қарапайым қазақстандықтардың өмір сүру сапасын жақсарту, азаматтардың өмір сүру ұзақтығын 75 жасқа дейін ұлғайту арқылы олардың белсенді ұзақ өмір сүруіне және әлеуметтік функцияларды толыққанды орындауына қол жеткізу күтілетіні айтылды.

Сонымен қатар, жоба қорытындысы бойынша жаңа туған 1000 сәбиге шаққандағы ана мен бала өлімін 7,2 пайызға, 100 мың сәбиге шаққандағы ана мен бала өлімі 10 пайызға қысқарады деп күтілуде. Ал ел халқының медициналық мекемелер ұсынатын медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттану деңгейі жоспарланғандай, ҰБТ жасы 80% дейін өседі деген жоспар бар.

Естеріңізге сала кетейік, Денсаулық сақтау саласының негізгі капиталына инвестициялардың өсуі 2019 жылғы деңгейден 372,2% - ға дейін өсуі тиіс. Сондай-ақ, қазақстандық дәрігерлердің орташа жалақысын кезең-кезеңімен 2,5 есеге арттыру жоспарланған.

Жобаның басында әр бағыт бойынша міндеттер, нәтижелер көрсеткіштері және іске асыру іс-шаралары белгіленгені атап өтілді. Ұлттық жобаның қалай жүзеге асырылып жатқаны, Қазақстандықтар қандай әлеуметтік-экономикалық әсерді сезінгені, сондай-ақ денсаулық сақтау саласында қандай кемшіліктер бар екендігі туралы сала сарапшылары айтып берді.

ҚР Президенті Іс Басқармасының Медициналық орталығының жетекші нейрохирургы Мыңжылқы Бердіходжаевтың айтуынша, мамандарды ауылға жіберу оңай емес.

"Қазақстанның оңтүстігіндегі ауыл солтүстіктегі ауылдан түбегейлі ерекшеленеді, бұл екі түрлі ауыл. Оңтүстіктегі ауылдың халқы бүкіл мегаполистің халқына тең болуы мүмкін. Мысалы, елдің оңтүстігінде Жетісай, Мақтаарал сияқты елді мекендер бар, онда халық саны бір миллионға жетеді және халықтың тығыздығы бойынша бұл пункттер Шымкент пен Алматымен бәсекелесе алады. Салыстыру үшін, Қостанай облысының Әулиекөл ауданында 10 мыңға жуық адам тұрады және халық үнемі азайып келеді. Осы екі ауылды жарақтандыру міндеті кезінде Әулиекөл ауданында фельдшерлік пункт тиелмей, мемлекеттік субсидиялар есебінен ұсталатынын көреміз. Осы уақытта оңтүстікте сол ауданаралық аурухана немесе фельдшерлік пункт өте көп болады. Осының бәрімен қызмет көрсету сапасын қамтамасыз ету өте қиын", - дейді сарапшы.

Нейрохирургтың айтуынша, елдің оңтүстігіндегі мемлекетте 50 шақырым қашықтықты жүріп өтіп, Ташкент қаласының орталығына жетіп, қаладағы медициналық қызметке қол жеткізсе болады. Ал Қазақстандағы жағдайда  ең жақын ауруханаға жету үшін 1000 шақырымды еңсеру қажет.

"Сондықтан бұл бағдарлама қазір қызу талқыланып жатыр. Қазіргі уақытта еліміздің бірқатар өңірлерінде, Риддер, Аягөз, Қаскелең сияқты қалаларда, Түркістан облысында ангиографтар дәл орнатылды, олардың көмегімен пациенттерге жоғары технологиялық көмек көрсетіледі. Қазір бәрі "науқас дәрігерге бармайды, дәрігер науқасқа барады" қағидасы бойынша жұмыс істейді. Кейбір жағдайларда дәрігерлер медициналық мекемелерде медициналық көмектің қажетті көлемі бар аймақтарға барады. Мен жасайтын операциялар бойынша мемлекет тарапынан тапсырыс қабылдаймыз.  Мен әр апта сайын Алматыға баруға мәжбүрмін, себебі Алматы ауруханасында мемлекеттік тапсырыс бар.  Ал Астана мен Солтүстік Қазақстан облысында тұратын науқастар менен ем алу үшін Алматыға баруға мәжбүр. Бұл, әрине, пациенттерге қолайсыздық тудырады, сондықтан денсаулық сақтауды ұйымдастыруға қатысты көптеген сұрақтар бар. Барлығын мемлекеттік сатып алу жүйесінен бастау керек деп санаймын. Менің көзқарасым – Денсаулық сақтау жүйесі проблемаларының бір бөлігін қаржыландыру мәселелері шоғырланған мемлекеттік сатып алу жүйесінің тетіктерін реттеу арқылы шешуге болады", – деп түйіндеді Мыңжылқы Бердіхожаев.

Халыққа сапалы қызмет көрсету негізінен қажетті мамандардың біліктілігі мен қолжетімділігіне байланысты екенін ескере отырып, ұлттық жобаның бірінші бағыты шеңберінде өткір тапшы мамандықтар бойынша резидентураның білім беру гранттарының санын 3800-ге дейін ұлғайту жоспарланды. Әлемнің жетекші орталықтарында халықаралық қарқынды терапия стандарттары бойынша көбірек дәрігерлерді оқыту қажет болды.

ҚР Денсаулық сақтау менеджерлері қауымдастығының мүшесі, дәрігер-эпидемиолог Жүзім Тащанова қазіргі уақытта көп жұмыс істеу керек деп санайды.

"Мысалы, Қарағанды облысының Менің туған ауылында бір ғана медициналық пункт бар. Мамандардың ішінде тек бір дәрігер мен бір медбике, іс жүзінде ешқандай техникалық жабдық жоқ. Ауыл тұрғындары медициналық мекемеге кіре алмайды, өйткені ауыл аудан орталығынан 40 шақырым жерде орналасқан. Төтенше жағдайларда пациенттерге, әсіресе қысқы аязда, ең жақын ауруханаға жету өте қиын. Сондықтан "Дені сау ұлт" бағдарламасы аясында пациенттерге алғашқы шұғыл көмек көрсетілетін аудандық ауруханаларға қаржыландыруды ұлғайту қажет деп санаймын. Осындай шалғай аудандарда білікті мамандардың санын көбейтіп, оларды қаржылай ынталандыру қажет", - дейді спикер.

Эпидемиологтың пікірінше, қазір медициналық кадрларды даярлау және мамандықтар бойынша оқу мерзімдерін қысқарту секілді өткір мәселелер бар.

«Қазіргі уақытта резидентураны қоса алғанда, медициналық мамандықтардың студенттері он жылға жуық уақыт оқуға мәжбүр, бұл өте ұзақ мерзім», дейді сарапшы.

Сондай-ақ ол еліміздегі инфекционистер мен эпидемиолог секілді аза таралған мамандықтарға қолдау қажет деп есептейді.

"Мемлекет басшысы айтқандай, медицина қызметкерлерінің біліктілігін үнемі арттыру қажет. Сондай-ақ, заманауи үрдістерге сәйкес жедел-нормативтік құжаттарды жаңарту, халықаралық инновациялық тәжірибе мен стандарттарды, білім мен дағдыларды енгізу қажет, бұл ауылдық жерлерде медицинаның айтарлықтай дамуына ықпал етеді. Пандемия кезінде де біз инфекционистер мен эпидемиологтардың жетіспеушілігін қатты сезіндік. Осындай тар мамандарды даярлауға қаржыландыруды ұлғайту қажет деп санаймын", - деп атап өтті Жүзім Тащанова.