18 Желтоқсан, 2014 NEWS
Әлемдік статистика: Қазақ неден озып, неден тозып жүр?
Жан Ко мен Бенджамин Дизраэли «Статистика – жалған ғылымдардың ішіндегі ең дәлдісі», «өтіріктің 3 түрі болады: өтірік, арсыз өтірік және статистика» деп шешсе...
Жан Ко мен Бенджамин Дизраэли «Статистика – жалған ғылымдардың ішіндегі ең дәлдісі», «өтіріктің 3 түрі болады: өтірік, арсыз өтірік және статистика» деп шешсе де, біз статистикаға көп жүгінеміз. Сөздерімізді дәлелдеп, айқындау мақсатындағы өміріміздегі статистиканың рөлі айтарлық үлкен. Өзіміз сол инфографиканың қалай алынып, қандай критерийлер бойынша есептелетінін түсініп, толық байыбына бармасақ та, ауыз шулатып айтып жүреміз. Міне, біз де тәуелсіздіктің 23 жылдығы қарсаңында еліміздің әлемдік статистикадағы көрсеткіштеріне көз жүгірттік. (Қажет кезде табылмай қалатын бұл мағлұматтарды жеке парақшаға немесе компьютерлік үстелге сақтап қойыңыздар). Не деуге болады? Қуанғаным мен жылығаным бірдей...
Алғашқы кесте: Әлем деңгейіндегі Қазақстан Топ-10.
| Орны | Мақтаныш | Күйініш |
| 1 орын | Вольфрам, барит және мырыштың қоры. Жан басына шаққандағы минералды шикізат ресурсы (халқымыздың аздығы осыдан білінеді). Уранды өндіру (2014 ж - 22,8 млн тонна). Орталық Азия бойынша мешіттердің саны. | 10-14 жас аралығындағы балалардың суицид көрсеткіші. Өкпе обырына шалдығу мен өлім көрсеткіші (қазақстандықтардың 70% дәрігерге обырдың 3-4 сатысында келетіндігі себепті). ЖІӨ бірлігіндегі парниктік газдың бөлінуі. |
| 2 орын | Күміс, Фосфор және хром рудасының қоры. Бидай өндіру көлемі (Алайда, астық түсімі (урожай) бойынша 142 орын). Уран қоры. | Азиядағы миллиардерлер саны (халықтың жағдайымен салыстырғанда, мұны кемшілік деп көремін). ТМД бойынша бруцеллез ауруына шалдығу. Бизнестегі қауіп-қатер деңгейі (Исландиядан кейін). Еуропа мен Орталық Азиядағы экологиялық ластанған ел. |
| 3 орын | Бейбіт атомды шығару және өндіру. Флюорид және мыстың қоры. XXI ғ I онжылдығындағы 25 серпінді экономикалық елдердің ішінде. | Суицид саны. Орташа есеппен әр сағат сайын Қазақстандағы бір азамат өз еркімен өмірмен қоштасады (кей деректерде 10 орын деп көрсетілген). 100 мың адамға шаққандағы полицейлер саны (бұл АҚШ-тан екі есе, Қытайдан 2,5 есе артық). Түрмеде отырғандардың саны (түрмеде туберкулезбен ауыратындардың саны жалпы есептен 40 есе көп). Қайғылы оқиға мен травмалардан өлу көрсеткіші. |
| 4 орын | Қорғасын және молибден қоры. Ұялы байланыс абоненттерінің саны. | |
| 5 орын | Үнді шайын пайдалану (шайқор халық екеніміз жасырын емес, бір адамға жылына 1,5 кг шай келеді). | Шетел асырап алатын балалардың саны (жылына 800 баладай). 25-45 жастағы еркек темекі шегушілер саны (ұлттық зерттеу нәтижесі бойынша 11-60 жас аралығындағы шылым шегушілер саны халқымыздың 30% құрады). |
| 6 орын | Табиғи ресурстардың қоры (Ғалымдардың есептеуінше, жер қойнауындағы кеннің құны 10 триллион АҚШ долларын құрайды. Алайда, оның 50%-н да пайдаланып жатқанымыз жоқ, сол статистика бойынша). Алтын қоры. Егіндік немесе шабындық көлемі (36 млн га). | |
| 7 орын | Даму темпінің көрсеткіші. | 18 еуропа елдерінің арасында туберкулездың жоғарғы деңгейде кең таралуы. |
| 8 орын | Темір рудасының жалпы қоры. Әлемдегі ең бай мемлекет (ресурс бойынша). Көмір қоры. | Алкогольды заттарды тұтыну (наркологтардың айтуынша, соңғы 3 жылда ішкіш-балалардың саны 10 есе, жасөспірімдердің саны 2 есе артқан). Орталық Азия бойынша 1 орынды иелендік. |
| 9 орын | Жер көлемі. Мигранттардың жалпы саны. | |
| 10 орын | Медициналық кадрмен қамту деңгейі. | Әлемдегі ең төменгі валюта. |
Екінші кесте: Қазақстанның әлемдегі жалпы жағдайы.
| Алатын орны | Барлық елдер саны | Көрсеткіш атауы |
| 12 | Мұнай қоры | |
| 14 | 177 | Сауаттылық деңгейі |
| 20 | Газ қоры | |
| 28 | 193 | Электрондық үкіметтің дамуының даму рейтингісі |
| 35 | 185 | Білім беру рейтингісі |
| 36 | 65 | Бензинге қолжетімділік рейтингісі |
| 38 | 148 | Желілік әзірлік |
| 40 | Әлемдік эспорттаушылар көрсеткіші | |
| 42 | 103 | Патенттік белсенділік рейтингісі |
| 43 | 135 | Электроэнергияны қолдану |
| 44 | 178 | Салымдық төлемдердің оңайлығы |
| 49 | 94 | Автомобилизациялану |
| 49 | 190 | ЖІӨ көрсеткіші |
| 50 | 144 | Жаһандық бәсекелестікке қабілеттілік |
| 52 | 148 | Гендерлік теңдік |
| 53 | 166 | Ақпарттық-байланыс технологиялар дамуы |
| 53 | 60 | Зейнетке шыққаннан кейінгі өмір сүру ұзақтығы |
| 55 | 142 | Даму, өрлеу рейтингісі |
| 57 | 109 | Азық-түлік қауіпсіздігінің индексі |
| 61 | 190 | Телефондық байланыс |
| 64 | Адам өлімі тіркелген авто-көлік оқиғасы саны | |
| 65 | 124 | Терроризм |
| 66 | 135 | Қайырымдылық көрсету рейтингісі |
| 66 | 167 | Интернет желісінің жылдамдығы (5,44 Мб/с) |
| 67 | 179 | Экономикалық азаттық рейтингісі |
| 67 | 168 | ЖҰӨ |
| 69 | 91 | Ғылыми-зерттеу және тәжірибелік өңдеу |
| 70 | 187 | Адам потенциалының даму рейтингісі |
| 71 | 99 | Заңдық қадағалау көрсеткіші |
| 73 | 146 | Экономикалық білім |
| 74 | 80 | Ананың босануы үшін қолайлы мемлекеттер тізімі |
| 76 | 189 | Интернеттің даму рейтингісі |
| 79 | 143 | Инновация рейтингісі |
| 82 | 187 | Жаһандану |
| 84 | 178 | Экологиялық тиімділік рейтингісі |
| 88 | 140 | Туризм |
| 91 | 195 | Ғылыми-зерттеу белсенділігі |
| 94 | 138 | Әлемдік сауда көрсеткіші |
| 97 | 194 | Урбандану |
| 103 | 162 | Бейбітшілік рейтингісі |
| 107 | 195 | Халық санының өсуі |
| 111 | 178 | Жаһандық қабілетсіздік |
| 119 | 151 | Қуаныш, бақыт көрсеткіші (ондай да бар) |
| 119 | 193 | Сәби өлімі |
| 125 | 153 | Білім беруге бөлінетін шығын көрсеткіші |
| 126 | 174 | Жемқорлықтың таралуы |
| 130 | 151 | Қоғам тұрақтылығы |
| 136 | 187 | Денсаулық сақтауға бөлінетін шығын көрсеткіші |
| 138 | 194 | Өмір ұзақтығы |
| 138 | 219 | Алдын ала өлтіру рейтингісі (қасақана жасалған өлім) |
| 143 (авторитарлық режім) | 167 | Демократия көрсеткіші |
| 187 | 197 | БАҚ бостандығы (сөз бостандығы) |
Ғалымдардың статистика туралы айтқанын ақиқатқа балап, бұл статистикаға сенсек, жалпы жағдайымыз жақсы сияқты. Бірақ, сөз бостандығы, суицид, демократиядағы көрсеткіштерді қарап қарның ашады. Ал, сіз не түйдіңіз?
Құралай Исаева
Қате тапсаңыз, қажетті бөлікті таңдап ctrl+enter басыңыз.
Пікір қалдыру
пікір