Үкімет Алматы қаласының 2040 жылға дейінгі жаңа Бас жоспарын бекітті

Бас жоспардың негізгі мақсаты – Алматының барлық аудандарында жайлы қалалық орта құру және өмір сүру сапасын арттыру.  

Қазақстан Республикасының Үкіметі Алматы қаласының 2040 жылға дейінгі Бас жоспарын бекітті.  Стратегиялық құжаты «Алматыбасжоспар» ғылыми-зерттеу институты, «Алматыгипрогор-1» жобалау институты сарапшылар мен жұртшылықты тарта отырып әзірледі. 

Құжатты әзірлеу кезінде мамандар озық цифрлық технологияларды және әлемдік дизайн тәжірибесін (Space Syntax) пайдаланды. Модельдеу құралдары қала дамуының әлеуметтік, экономикалық және экологиялық салдарын және олардың мобилділікке, жер құнына және адамдардың денсаулығына қалай әсер ететінін болжайды.
Алдыңғы бас жоспар 20 жылдан астам уақыт бұрын – 2002 жылы мақұлданды және қала қажеттіліктерінің өсуін ескермеді. Осы уақыт ішінде қала аумағы екі еседен астамға өсті – 33898 гектардан 70348 гектарға дейін, халық саны 2,1 млн адамға дейін артты. Қала агломерацияның орталығына айналды, оның экономикасы өзгерді. Қаланың екі есе ұлғаюы аудандардың әлеуметтік, инженерлік, көліктік және өзге де инфрақұрылыммен қамтамасыз етілу деңгейіне теріс әсер етті.

Алдыңғы бас жоспарға түзетулер енгізу оны кешенді жетілдіре алмады: құжат өзгерістерді ескермеді, өзектілігін жоғалтты және түбегейлі қайта қарауды қажет етті. Сондықтан өткен жылы Алматы әкімі Ерболат Досаевтың тапсырмасы бойынша қаланың 2040 жылға дейінгі іске асырылуының уақытша көкжиегін белгілей отырып, жаңа бас жоспарға қатысты жұмыс басталды.
Жаңа бас жоспар Алматы қаласын дамытудың 2025 жылға дейінгі бағдарламасымен және 2030 жылға дейінгі орта мерзімді перспективалармен тығыз байланысты және оның жеті негізгі қағидатына негізделген: жайлы қалалық орта, орнықты экономикалық өсу, басқарылатын урбандалу, әлеуметтік тұрақтылық, цифрландыру, қауіпсіздік және Алматының «жасыл қала» атағын қайтару. Жаһандық құжат тұрғылықты жеріне қарамастан, барлық қала тұрғындары үшін инфрақұрылымы дамыған және қолайлы ортасы бар қолайлы мегаполис ретінде Алматының тұрақты, теңгерімді дамуын қамтамасыз етеді. 

Жаңа бас жоспар агломерациямен неғұрлым тиімді байланысты үйлесімді мегаполисті, қала тұрғындары мен қонақтарының өмірі, жұмысы, бос уақыты үшін тартымды және жайлы орынды қалыптастыру үшін әлемнің жетекші қалаларының тәжірибесі мен практикасын ескере отырып, Алматының даму векторын белгілейді. Оның негізгі аспектілері мен алдыңғы құжаттардан айырмашылықтарының бірі – дамудың моноцентристік моделінен арылып, қалада бес жаңа полиорталықтарды құру. Олардың әрқайсысы өзін-өзі қамтамасыз ететін ауданға айналады және реттелетін урбанизациясы бар аумақтың тұрақты даму принциптері мен жағдайларын қамтамасыз етеді.

Жоспарлау кезеңінде барлық қажетті тұрғын үй, әлеуметтік, инженерлік, көлік, цифрлық, коммерциялық және рекреациялық инфрақұрылым қарастырылған. Осының арқасында полиорталықтар шағын және жайлы аудандарға, іскерлік және қоғамдық белсенділік орталықтарына айналады, қала тұрғындарының табысының ұлғаюы мен өсуіне негіз болады. Мәдени және тарихи маңызы сақталатын тарихи орталыққа да назар аударылады, бұл ретте кеңестік дәуір кезінде салынған шағын аудандарды ревитализациялау бағдарламасы жүргізіледі.

Жаңа бас жоспар мынадай мақсаттарды іске асыруды қарастырады:
- 188 жаңа мектеп, қолданыстағы оқу орындарына 12 қосалқы нысан және 65 емхана салу, 11 отбасылық-дәрігерлік амбулаторияны, 25 көпсалалы және 13 мамандандырылған стационарды модернизациялау;
- 2,4 мың шақырымға жуық сумен жабдықтау желілерін, 1,1 мың шақырым су бұру желілерін және 161 шақырым жылумен жабдықтау желілерін салу. Бұл шаралар коммуналдық жүйелердің сенімді және тиімді жұмысын қамтамасыз етуге, сондай-ақ қала тұрғындары үшін жайлылық деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Желілерді жаңғырту бюджеттік инвестициялар және «инвестицияларға айырбастау тарифі» қағидатына негізделген жаңа тарифтік саясат есебінен жүргізілетін болады;
- ЖРК, ЖАБ және метрополитенді қоса алғанда, жүрдек және жайлы қозғалыс үшін жүрдек көлікті интеграциялаумен бағыттық желіні оңтайландыру;
-2030 жылға дейін Төле би көшесі бойымен 45 км ЖРК желісі, «Қалқаман» станциясынан «Барлық» станциясына дейін 5,2 км метро желісі салынады, төрт көлік-трансплантациялау торабы (Барлық, Алматы-2, Шығыс қақпасы, Солтүстік) салынады. 2040 жылға дейін тағы 76 км ЖРК, 57 км ЖАБ және 7,8 км «Алматы-1» және «Алматы-2» метро желілері салынады. Осы шаралардың барлығы 2040 жылға қарай қоғамдық көлікті пайдаланушылардың үлесін 60%-ға арттыруға мүмкіндік береді, ал жеке көліктерді пайдалану 20% - ға төмендейді;
- 2025 жылға дейін қоғамдық көлікті экологияландыру үшін 1200 дизельді автобус газға және электр тартқышқа ауыстырылады, 2 жаңа газ автопаркі, 5 жаңа газ құю станциясы пайдалануға беріледі, 200 бірлікке троллейбус паркі жаңартылады. 2025-2030 жылдар кезеңінде жеке және қоғамдық электр көлігі үшін зарядтау инфрақұрылымы желілері құрылатын болады. Бұл атмосфераға зиянды заттардың шығуын айтарлықтай азайтады;
- экологиялық проблемаларды шешу үшін экологиялық ауқым кеңейеді ,2030 жылға дейін жасыл аймақтардың жалпы ауданы 3 есеге , 1,3 мың гектардан 3 340 гектарға дейін, ал 2040 жылға қарай - 3 840 гектарға дейін артатын болады;
- қала тұрғындарының сейсмикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету - Бас жоспар сейсмикалық белсенділігі 6 қабаттан аспайтын 10 балдық аймақтарда ғимараттар салуды шектейді. Бас жоспардың негізінде қалалық ғимараттар мен құрылыстарға жаңа сейсмоаудит жүргізіледі, сейсмикалық белсенділік жағдайында ықтимал салдарларды азайту үшін азаматтық объектілерді сейсмикалық күшейту бойынша қажетті шараларды қабылдауға көмектесетін тәуекелдер Картасы жаңартылады және т. б.

Жаңа Бас жоспар қала құрылысын жоспарлаудың заманауи озық технологияларын пайдалануға мүмкіндік береді, қала тұрғындары үшін қолайлы, креативті экономиканы дамытуға қолжетімді, туристер мен бизнес-инвестициялар үшін тартымды қалалық ортаны қалыптастырады.

Еске салсақ, жаңа Бас жоспардың жобасы барлық қажетті келісу рәсімдерінен өтті – 2023 жылдың қаңтарында қаланың сегіз ауданының сарапшылары мен тұрғындарын шақыра отырып, бас жоспар жобасының бөлімдері үш күндік қоғамдық талқылаудан өтті. Алынған ұсыныстар мен түсініктемелер құжатты одан әрі жетілдіру кезінде ескерілді. Ағымдағы жылдың сәуір айында құжаттың жобасын Алматы мәслихатының депутаттары мақұлдады.