Интернет-конференция: Дос Көшім(толық жауап)

"Қамшы" порталының кезекті қонағы – «Ұлт тағдыры» қозғалысының төрағасы, саясаттанушы Дос Көшім интернет конференция аясынада оқырмандардан келіп түскен сауалдарға түгелдей жауап берді. Дос мырза оқырмандармен сұхбат барысында мемлекеттік тіл, ұлттық саясат, ЭАЕО төңірегінде тұшымды жауаптар мен өткір сындар айта білді. "Қамшы" порталы оқырмандар атынан саясаттанушы Дос Көшімге үлкен алғыс білдіреді.

Бірінші сұрақ: Дос аға, айтыңызшы, біздің билік неге осы кедендік одақ, евразиялық одақ сияқты одақтар арқылы орыспен одаққа үйір болды? бұның негізгі ШЫН себебі неде?

-          Биліктегілердің басым көпшілігінің орыс тәрбиесін алып, орыстанып кеткені бәрімізге мәлім. Бұл, өкінішке орай, қандарына сіңіп кеткен ауру. Соқыр көргенінен танбас дегендей, бұлардың көрген-баққаны – орыстар ғана. Олар үшін, Толстойдан артық жазушы, Пушкиннен артық ақын жоқ. Бұдан олар құтыла алмайды ма деп қорқамын. Оларды біреулер «сатылды» десе, енді біреулер, «компраматпен» ұстап отыр деп те айтады. Меніңше, олардың қанына құлдықтың дерті өтіп кеткен. Үміт – келесі ұрпақта. Бірақ «еуразиялық одақ» арқылы оларды да орыстандыру қаупі күтіп тұр. Өздерін үш ғасырдай отаршылдықта ұстаған, тіліміз бен мәдениетімізді, ұлттық құндылықтарымызды құртуға барынша күш салған метрополиямен ұлттық мемлекетімізді құра алмай жатып қайтадан «ауыз жаласу» - үлкен қателік.

АЛАШ:МЫҢ ЖАСАҢЫЗ, ДОС АҒА! ҰЛТ ҮШІН АЙТАТЫНДЫ АЙТТЫҢЫЗ, ЖАЗАТЫНДЫ ЖАЗДЫҢЫЗ. ӘЛІ ДЕ АЙТАСЫЗ, ӘЛІ ДЕ ЖАЗАСЫЗ. АЙТЫҢЫЗШЫ, БІЗ ҚАЙДА БАРА ЖАТЫРМЫЗ? КӨРІП ТҰРЫП КӨРМЕУГЕ, БІЛІП ТҰРЫП БІЛМЕУГЕ САЛЫНҒАН БҮГІНГІ АҚЫН-ЖАЗУШЫ, ШЕНДІ-ШЕКПЕНДІ ЕРТЕҢГІ КҮНІ ӨЗ ІСІНЕ ЖАУАП БЕРЕТІН БОЛАДЫ ДЕП ОЙЛАЙСЫЗ БА?

-          Әрине, ұлттың басына күн туғанда бұғып қалғандар немесе қарсы шыққандарды жазалау – болашақ ұрпаққа үлгі болары анық. Көптеген елдердің тарихында бұндай жағдай болған да... Бірақ біз – қазақпыз ғой! «Жазаларын құдай берер» деп отыра береміз. ...2006 жылы маған Асанәлі ағамыз телефон соғып, «желтоқсан кезінде қазақ жастарын жамандап жазған хатқа қол қойған адамдар деп менің атымды талай жерде айттың, мен оған қол қойған жоқ едім» деп бастап, екеуміз ұзақ әңгімелестік. Екі адамның арасындағы әңгімені жариялап, оқырмандарды «қызыққа батырмай-ақ» қояйын, бірақ мен Асанәлі ағамыздың сол мәселеге байланысты іштей қиналатынын анық көрдім. Меніңше, санасы жоғары азаматтар өткен- кеткен іс-әрекеттеріне өздері баға да бере алады, жаза да бере алады. Айта кету керек, «доктрина дауында» Асанәлі ағамыздың «мен де аштыққа жатамын» деп ұлтшылдардың қасынан табылуы – нағыз ерлік болды. Менің ойымша, заңның белгілі бір бабына жататын қылмыстарды жазалауға болады, ал өзіңнің ұлтыңды сүймейсің деп жазалау – артық болар.

КЕМЕҢГЕР: Досеке, ЕАЭО туралы Бақытжан Сағынтаев мырза көп жақсы дүниелер айтып жүр. Дұрыс шығар. Дегенмен өз қадірлейтін сол Бәкең кеше “Қазақстан” телеарнасына берген сұхбатында ЕАЭО туралы қарсы пікір айтушыларды “ел арасына ірткі салушы”, “айғайшы”, “аттаншы” ретінде сипаттады. Бұл нені білдіреді? Әлде “Ірткі” болмау үшін тек қана билік қарекетін мақтай беру керек пе? Теріс пікірдің бәрі ірткі салушылық, бүлікшілік болса баяғы Кеңес одағынан не айырмашылығымыз ба? Сіз не дейсіз? Өзіңіз қандай позицияда болдыңыз осы “Одақ” туралы…

-          Бұл – өздерінің пікірлерін қостамайтын адамдардың барлығын «іріткі салушы», «айқайшы» етіп көрсету – биліктің қалыпты ауруы ғой. Баяғыда, 1989-90 жылдары тәуелсіздік үшін күрескендердің барлығын «айқайшылдар» дейтін. Енді өздері сол азаматтардың алып берген тәуелсіздігінің арқасында министр, президент болып отырып, әлі де сол аурудан арыла алмай келеді. Екіншіден, Конституция бойынша, біздің ел - «әр түрлі пікірлер» еркін айтылатын плюралистік мемлекет. Үшіншіден, мемлекет қызметкері (оны біздің ақшаға жалдап отыр ғой) кез келген пікірге нақтылы жауап беруге де үйренуі қажет. Бұл – саяси мәдениеттілік. Төртіншіден, бір нәрсе анық – ертең Президент «ЕАО – бізге сай келмейді екен» десе биліктің барлығы еуразиялық одақтың түкке тұрмайтын құрылым екендігін бізден де асырып дәлелдейді. Ал менің ЕАО –ға қарсы позициям «Алматы» телеканалының «Ашық әңгіме» айдарында ашық айтылды.

Намысқой:Дос аға, Сіздің ұстанымыз қандай? Былайша оппозиционер секілді пікірлеріңізді ашық, өткір айтып жүресіз де, ал Самырұқ секілді компанияға қатысты жұмыс істейді екенсіз?

-          Егер мен «Самұрық» сияқты компанияда жүріп (мен Самұрықтың жанындағы «Әлеуметтік әріптестік» деп аталтын үкіметтік емес қорда қызмет істеймін. Біздер мемлекеттік қызметкерлердің қатарына жатпаймыз) «ашық, өткір» пікірлер айтсам, «Самұрықтың» да, менің де жаман болмағаным...Осы жерде қазақ қоғамының «оппозиция» мағынасын бір жақты түсінетініне көңіл белгім келеді. Оппозиция билікте отырған саяси күшті (партия, топ, т.б.) сайлау арқылы (оларды кейде «парламенттік оппозиция» дейді) немесе қарулы күшпен («бітіспес оппозиция») жеңіп алуға күш салатын екінші бір саяси күш. Әрине, олар халықтың қолдауын алу үшін, билікті сынайды, әділетті қоғам құрамыз деген ұран көтереді, т.т. Ертең олар билікке келгенде бұрынғы биліктегі саяси күш – оппозицияға айналады. Сондықтан оппозицияны халықтың жоғын жоқтаушы деп түсіну – тым шолақ пікір.

Санақ: Ауызы мен беті басқа болсада жүрегі “қазақ” деп соғатын бес адамды атаңызшы биліктегі…

-          Олардың саны бестен де көп. Бірақ біреуін айтып, енді бірін қалдырып кетсем, үлкен күнә сонда болады ма деп қорқамын.

Өркен: Шетелдегі қазақтардың, елге оралған бауырларымыздың бүгінгі жайы туралы не айтасыз? Тоқтап қалған көші-қон қайта жалғасады деген қаншалықты сенімді?

-          Бұл – ұзақ әңгіме. Бір сөзбен айтсақ, олардың жағдайы – мемлекетті де, бізді, қазақтарды да ұялтатын, жерге қарататын жағдай. Егер барлық қазақ «бір жағадан бас» шығара білсе, тоқтап қалған көш қайтадан қозғалады.

Lifeng:Түрлі ақпарат көздерінен ұққанымыз бойынша шетелде 5 миллионнан астам қазақтар тұрып жатыр. яғни, жер бетіндегі тірі жүрген әр 3-4 қазақтың біреуі шетелдік қазақ деген сөз. Көш қанша оңалса да сол қазақтардың бәрі қазақстанға түгел келмесі анық. екінші жағынан оның бәрін қабылдауға Қазақстанда рухани және заттық жақтан дайын емес. Бұл дегеніміз шет елдердегі қазақтардың бір бөлімі (мүмкін көп бөлігі) сол өзі өмір сүріп жатқан елінде жалғасты өмір сүре беретін болады деген сөз. Осыған байланысты сауал: 1) егемендік алғанымызға 23 жыл болса да Қазақстан неге диаспора саясатын қолға алмайды? 2) билікті былай қойғанда өзіңіз сияқты ел халқына белгілі саясаткерлер осы диаспора саясаты туралы бір уақыт қалам тербемейді ?

-          Жаздық та, айттық та, көші-қон туралы заңды дайындауға да ат салыстық. Керек десеңіз, шет елдерге барып, қандастарымызды қайтару бағытында жұмыстар да істедік. Әңгіме «қалам тербеуде» емес, мемлекетке осы бағыттағы жұмысты жасата білуде. Бұл үшін билікті мойындата алатын үлкен халықтық қозғалыс керек...Билік әрқашан тек қана күшті мойындайды. Ал егер көрпенің астына кіріп алып, күңкілдеп жатсаң, пысқырып та қарамайды.

 Ақтаудан: Биылғы ҰБТ-да сорақылықпен өтті. Білім сапасы төмен,бірақ мектеп директоры пысық болса, жоғарғы жақпен байланыста болып ұпай алып беретініне көз жетті.Неге біздің қазақ осындай?Келешек ұрпақ үшін неге бәрін әділ жасамасқа?өтіріктің арты бір тұтам ғой…Елді басқарғандар неге билікке қолы жеткесін елмен “ойнайды”…Неге адал қызмет етпеске…Бұрын бәрін орыстан көрдік,кейін кімнен көреміз?Қазаққа жаным ашиды…Айтыңызшы,Дос, қашан ел боламыз?

-          Менің де жан айқайым Сіздікімен үндес. Егер ұлттық рухымызбен, ұлттық намысымыздан айрылмасақ, ертең-ақ ұлы ел болатындығымызға сенемін.

 Lifeng:Қазақстан телеарнасының “сіз не дейсіз?” бағдарламасында Мимар Синан университетінің профессоры Әбдуақап Қара мырзаның айтуы бойынша, 1) көшті де жандандыру керек. 2) шеттегі көше алмайтын қазақтардың қазақ болып қалу мәселесін шешуге атсалысуға, ықпал етуге болады. 3) олардың мәңгілік қазақ болып қалуында қазақстан мемлекеті мен қазақ зиялылары қандай рол атқара алады 4) қай елдің қазағында қандай басты проблемалар бар екенін анықтау әрі соған сәйкес ықпал етудің тиімді іс-шараларын алып бару. 4) шеттегі қазақтар алдағы жақын және алыс болашақта бір ұлт ретінде (қазақ болып) сақталып тұру үшін қандай бағыттар ұстануы керек. 5) қазақстан мен шеттегі қазақтардың рухани, мәдени және идеологиялық байланыстарын тереңдетудің жолдары. әрине, бұлардан да басқа көптеген ойланатын мәселелер мәселелер бар екені анық. ДИАСПОРА САЯСАТЫ осы тектес мазмұндарды қамту керек шығар деп ойлаймын. сіз не дейсіз?

 -          Қосыламын. Бірақ бұлардың барлығы билікке ұлтшыл азаматтар келгенде ғана жүзеге асады деп ойлаймын

 Молдабай:Қазақстанды мәңгілік ел ретінде елестете аласызба?

-          Мемлекет кейде иеологиялық бағыттағы осындай бір тамаша, бірақ жасанды сөз тіркестерін ойлап табады. Оны әр жерге айқайлатып жазып та қояды. Біреулер оған күле қарайды, ал енді біреулер әнге қосады. Оған бола жүйкемізді жұқартпайық.

 Райхан:Біздің елдегі үш әріптердің жұмысы туралы айта аласызба? Қоғамдық салмағы, пайдасы мен зиянының ара қатынасы, өзіңіздіңде атыңыз “үш әріп” екен.

-          Үш әріптің жұмыстары сан салалы деп білемін. Олар мемлекеттің қауіпсіздігін (барлау, шекара, қарсыбарлау, мемлекеттік құпияны сақтау, т.б.) қорғайды. Алайда авторитарлық жүйедегі елде Президентке қарсы айтылған сын-пікірлерді аңдып, теріп, оларды айтқан адамдардың не топтардың соңына түсу сияқты мәселемен де шұғылданады. Қысқасы, үш әріптің жұмысы – сол кезеңдегі саяси жүйеге тікелей қатысты. Сондықтан пайдасы мен зияны кейде қатар жүретін сияқты

 Жаңагүл:Сіз неден қорқасыз?

-          Мен көп нәрседен қорқамын. Саяси-қоғамдық жұмысқа да сол «қорқақтықтан» келген шығармын. Мен ұлтымыздың болашағының бұлыңғырланып бара жатқанынан қорқамын. Үш жүз жылдай күреспен келген Тәуелсіздігіміз қолымыздан сусып шығып кете ме деп қорқамын. Қазақ мемлекетінің басшыларының орысша сөйлегендерінен қорқамын. Оралмандарға одырайып қарайтын қазақтардан қорқамын. Оларды «маңғол», «қалпақ», «қытай» деп атайтын бейшара халқымнан қорқамын. Орыс мектептерінде оқып жүрген қазақ балаларының болашағынан қорқамын Ал олардың ата-аналарынан қарап жүріп қорқамын. «Павлодар», «Петропавл», «Ұйғыр ауданы» деген атаулардан қорқамын. Украинадағы жағдайдан кейін маған күле қарайтын басқа ұлт өкілдерінен де қорқатын болдым... Айта берсем, қорқатын мәселем жетерлік.

Арман:Жаңа қүрылып жатқан одақтың ортақ валютасы болады деген алып қашпа әңгіме жүр, ондай болмайды деп Сағынтаев шыр-пыр болып жүр, бәрі ортақ болғанда, валюта ортақ болмауы қисынсыз сияқты, сіз қалай ойлайсыз?

-          Мен экономист емеспін. Дегенмен экономикасы ортақ мемлекеттердің бір ақшаға көшуінің пайдалы екені - талассыз мәселе. Бірақ, сонымен қатар,Ұлттық валютаның - біздің тәуелсіздігіміздің бір белгісі екенін ұмытпалық. Ортақ валютасы болатындай одақ болса, онда саяси тәуелсіздігімізбен қоштаса беруге болады. Сағынтаевтың аузына - май, бірақ оны шешетін басқа да дөкейлер бар...

Жексен:Ақ түйенің қарны жарылар күн қашан туады?…

-          Егер ол күнді күтіп отыра берсек, ешқашан да тумайды!

 Jaina: Кәрім Мәсімов келесі президент болады деп жүр, сіз қалай болжайсыз? Өзіңіздің іштей үміткеріңіз барма?

-          Жоқ. Болжамаймын. Үміткерім де жоқ.

Шүкіман: Масондық, масонерия — діни-этикалық ілім әрі құпия ұйым (қозғалыс). Масондықтың негізгі идеясы — жер-жаһанда Құдай патшалығын орнату. Зерттеушілер Масондық тарихын бергі нақты тарих және арғы аңыз тарих деп екіге бөледі. Нақты тарих бойынша Масондық орден ретінде алғаш 1212 ж. Англиядағы франкмасондар — “еркін тас қалаушылар” тобының қайта жаңғырған ложасы (ағылш. lodge — уақытша тұрақ, лашық) түрінде өмірге келген.

Масондар туралы айтыңызшы, олардың қазақстанға қандай ықпалы болды және бар?

 -          Біреулер дүниежүзілік масондар ұйымы барлығын ұстап отыр десе, енді біреулер еврей ұлтының жасырын орталығы әлемге өз дегенін жасап отыр дейді. Өз басым, осылардың біріне де сенбеймін. Бұл – өзіміздің бейшаралығымызды ақтау ғана. Егер біз жоңғар шапқыншылығы кезінде осыған ұқсас сөз айтып, қолымызды қусырып отыра бергенімізде қалмақтың құлы болып кетек ме едік. Әр ұлт, әрбір халық өзінің тарихын өздері жасайды. Жасай алмағандары «еврейлер» мен «масондарды» кіналайды.

Садық:Елдің аузында таяудағы жарты ғасырда әлемнің картасы өзгереді деген әңгіме жүр, Қытай, Ресей сияқыт мемлекеттер ыдырайды деп болжайды. Сіздің түйсігіңіз не дейді?

Менің «түйсігім», қазақ болғандықтан, «елу жылда ел жаңа» деген сөздің шындығы бар дейді. Кез келген мемлекет (Қазақстаннан басқа!..) мәңгілік емес. Әсіресе үлкен империялар белгілі бір уақыттан соң ыдырай бастайды. Бұл – диалектиканың заңы.

 Орал:Отан сатқыны деген ұғымға қалай қарайсыз, қазіргі таңда ондайлар арамызда барма?

-          Меніңше, ондайлар арамызда бар. Ақшаға бола мемлекеттік құпияларды шетелдерге сататын адамдардың болуы әбден мүмкін.

 Оксана:Ұлтшылдардың басы бірікпеді. Осылай бірікпеген күйі кете ме?

-          Ұлтшылдардың мақсаты бір. Бірақ сол мақсатқа баратын жолдарды немесе қолданатын саяси тәсілдерді әрбір топ, әр көсем өзінше байымдайды. Екіншіден, көзге көрініп жүрген жеке адамдарға саяси мәдениеттілік де жетіспейді. Егер біріге алмасақ, бір-бірімізді «қатын» демей, «батыр» деп, мүдденің тұрғысынан жұмыс істей беруге әбден болады деп білемін.

Нарқыз:Бір мемлекеттің териториясында басқа мемлекеттің әскерилері болғаны қаншалықты ақылға сияды, біздің елде ресейдің үлкен жеті полигоны бар ғой.

Бұл – мемлекеттер арасында жиі кездесетін жағдай. Бір елдер содан пайда табу үшін басқа елдердің әскери полигонын ұстауға рұхсат берсе, енді бір елдер сол елдің әскери базасына арқа сүйейді. Әрине, өз басым, Ресейдің әскери базаларының қазақ жерінде болғанын қаламаймын.

 Сан:Шеттегі қазақтың қаймақ бетіне шыққандарын елге назарын тарту арқылы елді шақыру алдырудың жолдарын айтып жүрген ағалар баршылық. Жалпысы қалай ойласыз шеттегі қазақты тобымен жылдамдатып қалай келтіру керек. Келгендер емес келетіндердің мықтыларын таныйсыз ба? Сөйлей білеміз соларға бір пайдаңыз тиетіндей жұмыс жасап көрдіңіз бе? Санымыздың қосылғаны тура шеттегі қазақтар әсері өте мол.Енді неге көші қон жайлы заңды тездетпей отырмыз. Жалпы біздің әр саладығы сарапшылардың шеттегі қазақ жайлы ойлары көз қарасын айтып бере алсыз ба? Қәзіргі шеттегі қазақтардан сіз таныр ұлт жанды қаймақ бетіне шыққандарын атап көріңізші. Сонғы сұрағым Б.Тілеухан,Е,Қарин,Қ.Бекен секілді әріптестеріңіз шеттегі қазақтармен байланысы өте жиі ал сіз қай-қай елдегі қазақтарды барып көрдіңіз. Тіпті ғалмтордан олар жайлы бірдеме тауып оқып көрідіңз бе? Шеттегі қазақпен тіке байланысыңыз барма?

-          Шеттегі қазақтардың кейбіреулерімен тікелей байланысым бар, ал енді біреулерімен мүдделес адамдар арқылы байланысамын. Қытай, Монғол елдеріне барып көрдім. Шеттегі қазақтардың мықтыларын танимын деп айта алмаймын. Көші-қон туралы мәселеге жақсы жағдай тудырмай отырған біздің билік деп білемін.

Lifeng:“елің (мемлекетің) үшін еңбек ет, мемлекеттен не алам деме, мемлекетке не берем де” осы тектес ұрандар мен үшін қате идеа. қатесімен қоймай, құлаққа жағымды естілгенмен, іс жүзінде басым көп санды адамдар үшін жүзеге аспайтын бос сөз, жалған ұран. Сондықтан, мен мүле қарсымын. бірақ, бұл мен мемлекетке қарсы дегенді білдірмейді. себебі, мемлекет үшін істегісі келсе де басым көп санды адамдар мемлекет үшін пайдалы ештеңе істей алмайды (салық төлеу – ол міндет, әскерге бару – міндет. бала туу және тәрбиелеу – әркім өзі үшін, мемлекеттің, үкіметтің немесе белгілі бір компанияда жұмыс істеу, жеке кәсіппен шұғылдану – ол да өзі мен бала-шағасы үшін). Сондықтан, меніңше ұрпақты ұлтым үшін еңбек ет деп тәрбиелеу – дұрыс деп санаймын. Не үшін дегенге келсек: 1) Егер қазақ ұлты құрып-жойылса – Қазақстан мемлекеті де жойылады немесе аты сақталып, заты жоғалады. 2) “жаман айтпай жақсы жоқ” егер күндердің күнінде Қазақстанда қазақтың саны азайып, салыстырмалы түрде өзге ұлттың саны көбейсе – ұрпағымыз кім үшін қызмет ететіні айтпаса да белгілі. 3) Құдай бетін ары қылсын, егер қазақстан басқа бір елге тәуелді болып кетсе – біздің ұрпақ сол мемлекет үшін қызмет ете ме жоқ өз халқы үшін қызмет ете ме? 4) Әр бір қазақ азаматы өз ұлтына үлес қоса білсе – ол мемлекетке де қосқан үлес болып саналады. керісінше мемлекетке қосқан үлесттің қазаққа еш пайдасы болмайтын кездері де болады. 5) шеттегі қазақтар сол жасап жатқан мемлекетіміз үшін деп емес, ұлтымыз бен ұрпағымыз үшін деп қазақтығын сақтап отыр. Керісінше олар сол жасап жатқан мемлекетіміз үшін деп, оған шын берілгенде бәрі қазақилықтан айырылып – құрып кеткен болар еді. 6) өз ұлты үшін іштеңе істей алмаған адам – мемлекеті үшін үлес қоса алатындар өте аз болады. 7) Қытай қазақтары негізінен тек қазағымыз үшін деп ойлап жүреді, бұл – қытай қазақтарының ұлттық дәстүр, мәдениет пен ұлттық құндылықтарды жақсы сақтауының бір құпиясы осында деп білемін. бұдан да басқа көптеген уәждерді келтіруге әптен болады. бірақ, оған арнаулы уақыт бөліп отырып жазу керек. Сондықтан, меніңше әр бір қазақ елім үшін демей, ұлтым үшін деп өмір сүруі, еңбектенуі жөн сияқты. СІЗ ҚАЛАЙ ҚАРАЙСЫЗ?

-          Бәрі дұрыс. Бірақ менің бір ғана қосарым бар: Рудан - тайпа, тайпадан – тайпалар одағы, тайпалар одағы біріге келе – халыққа айналып, халық өзінің келесі даму сатысына көтерілгенде – ұлтқа айналады. Ал кез-келген ұлттың алдындағы мәңгілік мақсат – өз мемлекетін құру. Ұлт өз мемлекетін құрған уақытта, сол мемлекеттің ішіндегі барлық азаматтар ұлттық мемлекеттің азаматтары болып табылады. Сонда ғана «ұлт» пен «мемлекет» ұғымы – бір ұғым ретінде қабылданады. Германияда тұратын, сол елдің азаматы болып табылатын барлық адамдардың паспортттарында «неміс» деген сөз бар. Түріктерде де солай. (Біздің Ұлттық валютамыз тек қана қазақтардың ақшасы емес, немесе «Ұлттық кітапхананы» тек қазақтардың кітапханасы деп ойламаймыз ғой ). Өкінішке орай, біздер ұлттық мемлекетімізді сөз жүзінде де, іс жүзінде де құрған жоқпыз. Әлі де дүбәрә күйде отырмыз. Ұлттық мемлекет құрылған уақытта әр қазақ «елім», «мемлекетім» деп өмір сүреді және еңбектенеді. Оған дейін, сөз жоқ, ұлтым деп өмір сұреміз.

Lifeng: (жалғасы) 8) Мемлекет аты бір болғанмен заты әр түрлі болып келеді. Шынымен халқының мүдесі үшін қызмет ететін мемлекет болады. Сөз жүзінде халқым деп, іс жүзінде жоғары билітегі ат төбеліндей топтардың мүдесін негі еткен мемлекет те болды. Сондай-ақ орта таптың мүдесін (егер орта таптың негізін мемлекет құрушы ұлт құраса) жоғары қоятын мемлекетте болуы мүмкін. осындай жағдайларда ұрпағымызды “кім үшін” қызмет ет деп айтамыз? осының өзі де менің “елім үшін емес, ұлтым үшін” деген идеаның дұрыстығын дәлелдейтін сияқты.

-          Жоғарыда жауап берілді

Lifeng: 9) Ермек Тайчибеков деген бір азаматтың болғанын коп адам біледі. Ол кеңес үкіметінің отансүйгіштік тәрбиесін көрген, кеңес тәрбиесімен өсіп-жетілген соңғы ұрпақ шығар деп ойлаймын. Оқырмандардың пікірлерінен білгенім бойынша ол азамат банк саласының мықты қызметкер маманы көрінеді. бірақ, оның не айтқандарын бәріміз білеміз. Мен кейде ойлаймын, оның үйде, мектепте алған “ұлтым үшін, ұлтыма не бере алам” ұлтжандылық тәрбиесі жақсы болғанда ол мұндай қадамдарға бармаспа еді. Осындан да “елім үшін” мен “ұлтым үшін” дегеннің қайсысы аса маңызды екенін байқау қиын емес

-          Ермек Тайчибеков сияқты адамдардың «соңғы ұрпақ» болсын дегеніңізге толық қосыламын.