Интернет-конференция: Расул Жұмалы (жауаптарының толық нұсқасы)

Интернет-конференция қонағы - саясаттанушы  Расул Жұмалы оқырмандардың  тарапынан түскен сұрақтарға  жауап қайтарды. Расул  Берекетұлы қазіргі ұлтшылдық мәселесі туралы:  "Ұлтшылдар бір партияға немесе бір ұйымға еніп, бір сапта тұруы шарт емес. Бастысы - әркім өз шама-шарқынша, қабілетіне қарай ұлтына қызмет етуі, мейлі саясатта болсын, экономикада, ғылым мен мәдениетте, не өнерде болсын", - дейді.

Асыл Бақытқызы: Армысыз, аға! Оқырманмен ашық сұхбатқа шыққаныңызға көп рахмет! Қазіргі қазақ саясаттанушыларының арасында аса зерек, пайым, парасаты биік сарапшылардың бірісіз. Айтыңызшы, біраз жыл түрлі елшіліктерде, шетелдерде лауазымды қызметтер атқарған екенсіз. Тіпті, министр көмекшісі де борғансыз.Былайша айтқанда, билікке жақын жүрдіңіз. Бірақ, неге кетіп қалдыңыз?

 - Жылы лебізіңізге рахмет!  Мемлекеттік қызметпен қош айтысқаным жайлы бұған дейінгі сұхбаттарымда айтқан едім. Негізгі себеп – көңілім қалды. Өзімді дұрыс жерде және пайдалы іспен айналысып отырмын деп сезіне алмадым. Рас, карьера жақсы дамып келе жатты, жоғары мансаптар ұсынылды, алайда өмірлік мақсат бұнымен шектелмесі анық қой.

Қазақ: Қазақстанның қазіргі жүріп келе  жатқан жолы дұрыс па? Біздің елді саяси мақсаты айқын, өзіне сенімді ел  деп айта аламыз  ба?

- Өкінішке орай, олай айта алмаймын. Басқаша болған жағдайда халқымыз бақуатты, экономикамыз бәсекелестікке қабілетті, табиғатамыз ластанбаған, еліміз ешкімге де тәуелді емес болар еді. Тізбелей берсе себептер де, олардың келеңсіз салдары да көп. Бірақ негізгісі, менің ойымша, шынайы демократияның, яғни халықтық биліктің іс жүзінде салтанат құрмауы.

Абзал: Қазақстан 1994 жылдан бери ДСҰ - ға кіруге талпынып жатыр. Неліктен әлі күнге дейін кіре алмай келеді?  Бұл Қазақстанның экономикасы әлі дайын емес, немесе төмен дегенді білдіре ма? Бізден төмен Қырғызстанның өзі баяғыда-ақ еніп кеткен, оның себебі неде деп ойлайсыз?

- Әрине, қандай да халықаралық ұйымға ену белгілі бір мүмкіндіктермен қатар міндеттерді де меңзейді. Сондықтан ДСҰ-мен арада келіссөздерде ұлттық мүдделерімізді сақтап қалу аса маңызды. Алайда бұл процесс шынында да тым созылып кетті. Тиісті шараларды Қазақстаннан әлдеқайда кеше бастаған мемлекеттер аталмыш ұйымға баяғыда кіріп қойды. Меніңше, мәселе экономикамыздың осалдығында иә кіші және орта бизнесіміздің дайын еместігінде емес, саяси күш-жігердің жетіспеуінде, қазақстандық лауазымды орындардың қауқарсыздығы мен кәсібилігінің жетіспеуінде, келіссөздердің өзі қоғам назарынан тыс жағдайда жүргізілуінде. Ал енді Кедендік одаққа кіріп, Ресейге тәуелділігіміз артқан сайын, бұл үрдіске қосымша жүк түсті. Пайымдауымша, ДСҰ-ға біз сол ресейліктердің араласуымен, олардың талаптары негізінде енетін түріміз бар.

Дархан: Ваш идеал политического деятеля – король Саудовской Аравии Фейсал. Почему?

Более подробно об этой личности можно узнать через Интернет либо другие доступные источники. Для меня лично король Фейсал является олицетворением чести, национального достоинства, жизненной мудрости, прогрессивных взглядов, государственного мышления. Именно он стоял у истоков стремительной модернизации Саудовской Аравии при сохранении духовных и исторических корней, социально-экономического прорыва, деморафического бума, цивилизованного возврата всех природных ресурсов в государственную собственность. Он был одним из немногих лидеров, который твердо стоял за арабскую и мусульманскую солидарность. Итог его деятельности – Саудовская Аравия, всего полвека назад представлявшая выженную пустыню с малочтисленным и разрозненным по племенам населением, сегодня превратилась в монолитную и уверенную в себе нацию. Страна уважаема в Мусульманском мире, по экономике входит в G-20. Фактически саудиты не знакомы с такими понятиями, как бедность, голод, отсутствие жилья, нищета, неграмотность, произвол властей, туберкулез и т.д.. Население королевства за этот период выросло с 5 до 30 миллионов. И этот список бесконечен.

Асқар: Саяси ұстанымыз қандай? Бұрын билікке жақын жүрді дегенге қарағанда қазіргідей ұлтшыл ұстаным кейін пайда болды ма?

 - Ұстанымым еш өзгерген жоқ деп санаймын. Мәселен, студенттік кезімде де түрлі саяси топтарға, пікір-сайыстарға, шерулер мен пикеттерге қатыстым. Бүгінде тым пафосты естілуі мүмкін, бірақ Отаныма, оның тәуелсіздігіне шама-шарқымша үлес қосқым келді. Университет бітіре салысымен мемлекеттік қызметті таңдауымның астарында кәсіби қызығушылықпен қатар (мамандығым - шығыстанушы) дәл осы патриоттық ұстаным болды. Және ол кездегі жастардың талайы осындай құлшыныста болды. Ол кезеңде, 1990-жылдардың басында, Сыртқы істер министрлігіне, басқа мемлекеттік орындарға жастарды бүгінгідей шен, пұл не атақ емес, негізінен аталған биік мақсаттар жетеледі. Бүгінгідей әсіре лауазымдар, көтеріңкі жалақы, понттар, тамыр-таныстық секілді дүниелер болған жоқ. Өкініштісі, заман өте сол ахуал саябырсыды, кейін мүлде ғайып болды. Мемлекеттік қызметтен кеткенімнің бір себебі де осыда жатыр.

Жарқын: Билікті дым түсінбей-ақ қойдым. Дап-дайын тұрған АЛАШОРДА идеясын неге мемлекеттік басқаруға енгізбейді?

- АЛАШОРДАНЫҢ идеяларымен қаруланып, оларды іс жүзіне асыру үшін сол АЛАШ көсемдері сияқты кемеңгер, халықшыл, ұлтшыл, мемлекетшіл болу керек. Бәлкім, гәп осыда болар.

Ақкісі: Сәуірде Министр Дүйсенова шетелден елге оралатын этникалық қазақтарға жасалатын жеңілдіктер туралы айтып, бір жылда азаматтық берілетінін жариялады. Былтыр барша БАҚ шулап жазса да қандастарға елде төрт жыл тұрмай азаматтық берілмейтін заң қабылданып кеткен болатын. Қалай ойлайсыз? Мәсімов қазақтың көңілін тапқысы келді ме, әлде үкімет Қырым жағдайынан кейін ойлана бастады ма?

 -Кім біледі? Мүмкін Қырымдағы жағдай түрткі болған шығар, мүмкін саяси ұпай жинау немесе басқа бір жағдай болар. Өз басым мәселенің осылай қойылуына қарсымын. Себебі сөз болып отырғаны Қазақстан Егеміндігінің басты жемістерінің бірі – жан-жаққа бытырап кеткен отандастырымызды бір шаңырақтың астына жинау секілді қасиетті міндет. Онымен салыстырғанда қауіпсіздік, демография, қазақиландыру үрдісі, тағысын тағы – бұның барлығы екінші дәрежелі мәселелер. Ал енді ең болмаса осылай алдыңғы жылдары тоқтатылған Қазақ көшінің жаңғыруы әлбетте бәрімізді қуантады. Бірақ азаматтықты алу үшін қарастырылған бір жылдың өзі тым ұзақ. Мәселен, ресейліктер аталған Қырымдағы болсын, Осетиядағы, ТМД, алыс шетелдегі орыстарға азматтықты бір-ақ айдың ішінде беріп жатыр. Әншейінде қит етсе Ресейдің істегенін қайталауға әуес  біздің құзіретті мекемелер осындайда сол белсенділігін танытса болар еді.

Базарәлі: Біздің оппозицияның неге тырым-тырымы шықты. Кейбіреуі саясаттан кетсе, кейбіреуі мүлде бой көрсетуді қойды. Бәрі отырып алып фейсбукте пост жазудан аса алмай қалды. Ақорда оппозициямен мықтап айналысты ма, әлде бізде оппозиция қалыптаспады ма?

-Біріншіден, айта кетерлік жәйт, оппозиция біздің қоғамның миына құйылып қойғандай, халық жаулары, елдің ішін улап, іріткі салаушылар емес. Шын мәнісінде оппозиция қандай да дені сау мемлекет үшін, ертеңін ойлайтын ұлт үшін ауадай қажетті нәрсе. Қателіксіз пенде болмайды, мінсіз билік болмайды. Ал сол биліктің қателігін бетіне басатын, халқының мұңын шағатын нақ сол оппозиция емес пе? Керек десеңіз, қазақтың кешегі Бұхар жырау, Сүйінбай, Абай сынды билері мен ақындары да оппозиционер болған. Екіншіден, оппозицияда жүрген азаматтарды мінеп сөгуді қолдамаймын. Олар өз қарабасының қамы емес, ел тағдыры жолында ақылы жеткенше, қолынан келгенше талпынды, тәуекелге барды. Үшіншіден, оппозицияға, ол алға тартатын құндылықтарға келгенде қазағымыздың бойындағы ұнамсыз қасиет – сен тимесең мен тимен, бадырақ көздің кейпі. Пәлесінен аулақ, шетте қол қусырып отыра берейін, ал мен үшін әділ қоғам мен берекелі өмірді басқа біреулер істеп берсін, маған десе басын жарсын деген сарында. Олай болса, оппозицияның әлсіздігін оппозицияның өзінен иә биліктің қысымынан емес, әркім өзінен көруі керек.

Ербол: Мәсімовтың қайта билікке келуі бірнеше жыл бұрын ойластырылған сценарий ма әлде тосыннан сондай шешім қабылданды деп ойлайсыз ба?

- Биліктегі жыл сайын, тіпті ай сайын болып тұратын ауыс-түйістерден қандай да қисын іздеуді баяғыда-ақ қойғанмын. Кезінде қытай ойшылы Конфуцзы айтқан екен: “Қараңғы бөлмеде жүріп қара мысықты іздеу қиынға соғады, әсіресе ол бөлмеде болмаса”. Сол сияқты бос әурешілікпен айналысқым келмейді. Оның үстіне шенеуніктер орындарын ауыстыра бергеннен жағдай түзелсе, Қазақстан баяғыда Пейішке айналар еді. Олай болмай тұр бірақ.

Қарақат: Келесі Президенттік сайлауда Назарбаев сайлауға түсуі мүмкін бе?

- “Денсаулығым сыр бермесе, түсемін” - деп өзі айтты ғой.

Ай-шешек: Кеше Келімбетов Қазақстан Ресейге салынып жатқан санкцияларға алаңдайды деп жариялады. Ресейге салынып жатқан санкциялар шынымен де Қазақстан үшін қауіпті ме, жоқ Келімбетов Путинге жағына сөйледі ме?

 - Ресей біздің ең ірі экономикалық серіктесіміз болып табылғандықтан, санкциялардың тікелей болмаса да жанама әсері бар. Алайда мәселе тек бұда ғана емес. Қарап отырса, Кедендік одақ аясындағы Қазақстанның болғаны екі-ақ одақтасы, Ресей мен Беларусь артта қалғаны, озбыр саясатты ұстануы былай тұрсын, әлемдегі өркениетті елдердің “қара тізіміне” енгізілген. Осындай компанияда жүріп, Қазақстан да зор пәлеге ұрынуы әбден мүмкін. Және іс насырға шапса, жанама емес, тікелей санкцияларға, мұнай бағасының құлдырауына, ресейшіл күштердің арандатуларына, басқа да келеңсіздіктерге ұшырауымыз ықтимал.

Жаналы: Президент биылғы ассамблияның жиналысында әлем елдеріндегі жергілікті халыққа басқа ұлт өкілдері басшы болып келген мысалдар келтірді. Президент бұны неге айтты? Келесі президент өзге ұлт өкілі болады дегісі келді ме?

- Солай да шығар. Кезінде бізде де Колбинді тағайындады ғой...

Gaukhar :  Алда аштық пен қуғын сүргін құрбандарын еске алу күні келе жатыр. Ресей неге қазақ халқынан 20 ғасырда жасаған геноцид саясаты үшін ресми кешірім сұрамайды?

 - КСРО-ның ресми мирасқоры болғандықтан Ресей адамзатқа, оның ішінде қазақ халқына қарсы жасалған талай қылмыстарға жауапты. Алайда, бүгінгі Путин бастаған билік сол жантүршігерлік қылмыстарды мойындап кешірім сұрауды былай қойғанда, оларға жауапты Сталин, Берия секілді тажалдарды барынша мадақтауда, мақтан тұтуда. Сонысына қарағанда мен үшін миллиондаған адамның өмірін жұтқан тоталитарлық империяның аты өзгергенімен, заты, арам пиғылы еш өзгерген емес. Десе де, қылмыс болды, ертелі ме кеш пе, орыстың классигі Достоевский жазғандай, қайтарымы да, жазасы да болады. Сол күнді жақындату тұрғысында көп нәрсе өзімізге байланысты – азат рухымызға, ұлт ретінде өзімізді сезінуімізге, еш кінәсіз шейіт болған ата-бабаның намысын қорғай алуымызға, ақты ақ, қараны қара деп атаудағы батылдығымызға.

Қабанбай:  Ресей мен Қазақстан шекарасы әлемдегі ең ұзын шекара. 2005 жылы толықтай шекара белгіленген. Бір-екі апта бұрын Қостанай облысы тарапында әлі басы ашылмаған шекара бар дегенді оқыдым жаңалықтардан. Шекараны айқындау неге осыншама ұзақ уақытқа созылады?

- “Шекараны талқылау соғысты талқалаумен тең” деген екен Францияның бұрынғы президенті Франсуа Миттеран. Айтпағы, шекараны айқындау машақаты зор, аса сезімтал да күрделі, қауіпті іс. Әлемде әлі күнге шейін ондаған елдер өзара шекаралары айқындалмағаннан соғыс жағдайында отыр. Сондықтан бұл мәселені Қазақстанның көршілерімен келісіп алғаны – үлкен жетістік. Десе де халықаралық келісімдерді әсіресе соңғы жылдарда жекелеген алып державалар жиі де өрескел бұзып отырғанын ескерсек, бұның өзі жеткіліксіз. Қосымша кепілдіктер жасақтаған жөн.

Сақалды:  Бір ай бұрын сақал туралы заң қабылдадық. Сақал Қазақстан үшін қаншалықты қауіпті? Неге исламнан көбірек сепаратистік астар іздей береміз, ал неге түрлі миссонерлердің елге емін-еркін кіруіне жол ашып қоямыз?

 - Сақалға қатысты заңды, шынымды айтсам, түсінбедім, түсінгім де келмейді. Негізі азаматтардың конституциялық бостандықтын әрлі-берлі шектей берген түбі жақсылыққа әкелмейді. Ал сепаратистер, ланкестер, миссионерлерге келсек, олар бойынша тиісті қауіпсіздік орындары іс-әрекеттер қабылдауда. Бірақ олардың ұтымдылығына көңілім толады дегенге аузым бармайды.

Ертай: Мирзоян көшесінің атын ауыстыру елімізде үлкен атлқылауға дейін барды. Қарасаңыз кішкентай-ақ мәселе, үндемей-ақ аустыра салуға болатын дүние. Қаланың аты емес. Мирзоянның билік басында жасаған әрекеттері де баршаға аян, Неліктен Мирзоян көшесінің атын аустыру үлкен мәселеге айналды деп ойлайсыз?

- Бұл сынды мәселелер өте көп, тарихымызға әділ баға беруден бастап, қазақ тілінің аясын кеңейтуге дейін. Ал олардың тыңғалытын шешілмеуі отарлық сана-сезімнің құрсауынан шыға алмай, көрші елге жалтақтай беруіміздің кесірі болар, ең алдымен. Сондықтан, ескіше стереотиптерден ада, қаны империялық вируспен уланбаған жаңа буын келу керек саяси сахнаға.

Жұлдыз: Қазақстан үшін коммунистердің XX ғасырда қаншалықты қылмыстар істегені белгілі. Солай бола тұра неге біздің елде коммунистік партия бар. Тіпті олардың заң шығарушы органда отыруы қаншалықты заң ауқымында?

 - XX ғасырда қазақ, Кеңес одағының құрамына енген не оған туелді басқа да халықтарға жасалған қиянатқа жекелеген тұлғалармен қатар коммунистік партия жауапты. Бұл тарихи шындық болып табылады. Бірақ осы шындықты ұғынып, оған әділ бағасын беру бар да, болғаны болды, өткенді қазбалай беріп қайтеміз деген де ұстаным бар. Тиісінше Шығыс Еуропаның бірқатар елінде, Прибалтика республикаларында коммунистік партияға тыйым салынған. Одан әлгі елдердің алға басқаны, білім мен ғылым, өркениет пен шынайы демократия жолына түскені болмаса, жеңілген тұстары мүлде жоқ. Және керісінше. Ойлантарлық жәйт.

Оксана: Алдыңғы аптада ABAI.KZ сайтында Қазақстанда тұратын 129 ұлттың тізімі жарияланды. Ол тізімде саны 10 адамға жетпейтін бірнеше ұлт жүр. Бір адам ғана болып жүрген ұлттар да бар. Сондай-ақ американдықтар, италияндықтар, африкалықтар деген де ұлттар жүр тізімде. Сіз әлем аралап жүрген адамсыз ғой, сондай ұлттар бар деп естідіңіз бе өмірде. Соңғы кезде әуелі кейбіреулер 140 ұлтпыз деп соғып жүр. Бізге көп ұлтты болу мақтан үшін керек пе немене? XX ғасырда Қазақстан тұтқындардың түрмесі болды ғой. Неге біздің мемлекет елде өмір сүретін ұлттардың тізімін қайта қарамайды?

- Әлемде 200-ге тарта мемлекет бар. Және Сіз айтқан критериймен санар болсақ, сайып келгенде олардың барлығы көпұлтты. Бірақ кім де кім, Жапония, Малайзия, Ресей, Кувейт, Франция, тағысын тағылар біз көпұлтты мемлекетпіз деп кеудесін соққан біреуін де көрмеппін. Қайта сол елдер азаматтарын мемлекетқұраушы халықтың тілі мен мәдениеті, тарихы мен дәстүрі негізінде шашыраңқы қалыптан біртұтас қоғам деңгейіне жеткізуге талпынуда. Өз басым бұны оң үрдіс ретінде бағалаймын. Себебі нәтижесінде, айталық, Францияда төл тұрғындармен қатар арабтар, үнділер, африкалықтар, ирандықтар, қытайлар, еврейлер, албандар тұруы мүмкін. Алайда француз тілінің, мәдениетінің, өркениетінің арқасында, жергілікті заңдарды құрметтеу негізінде барлығы өздерін француз деп атайды және дәл солай сезінеді, сөз жүзінде емес, іс жүзінде еліне біреліген, отансүйгіш азаматтарға айналған. Яғни, бұл мемлекет үшін, оның қауіпсіздігі мен тұтастығы үшін аса маңызды алғышарт. Ал енді басқаша болған жағдайда, әр диаспора, әр этнос өз алдына қожайын боп қала берсе, арты қандай сұмдыққа әкелетінін қазіргі Украина көрсетіп отыр. Талай жылдар бұл елде тұрса да, көптеген азаматтары украин тілін меңгеруге, мәдениетінен сусындауға, Ата заңын қастерлеуге құлшынбады, тіпті қарсылық танытты. Билік те бұған көз жұма қарады. Нәтижесі аянышты – дәл сол бөгделер елді бөлшектеп, ыдыратып быт-шытын шығарды. Олай болса, қазақ тілін дәріптеу, Қазақстанда ұлттық сана-сезімді қалыптастырып асқақтату бұл тек қазаққа ғана емес, ел болам деген бар ұлтқа қажет.

Талап: "Аңыз адам" мұқабасына жарияланған Гитлер суреті сәуірдің үлкен дауы болды. Бізге көршіміз нота жіберіп те үлгерді, біздікілер жаппай Жарылқапты қаралады келіп. Ал біздің елдің Лимонов, Жириновский сияқты отарлық пиғыл танытқан Ресей депутаттарының сөзіне қарсы жіберген нотамыз жауапсыз қалды. Қалай ойлайсыз, шындығында жоғарғы жаққа Гитлер ұнамады ма, әлде Жарылқап ұнамады ма?

 - Бұл дүниеде Гитлер жайлы кім жазбады, кім кітап шығармады немесе кино түсірмеді? Тіпті ресейліктердің өздері ондай дүниелерді төпелетті. Ал қазақтар ол қанішер жайлы журнал шығарған екен, дүрсе бас салды. Сол баяғы отарлаушы саясаттың айқын көрінісі емей немене. Мұндағы ресейліктердің жынына тигені тіпті Гитлердің өзі емес, оны Путинмен салыстыру болды деп ойлаймын. Бірақ осы сықылды теңеулерді бүгінде күллі әлем жасап жатыр ғой, мәселен Еуропа мен Америка, арабтар мен еврейлер, көптеген ТМД елдері, тіпті Ресейдің өз ішінде ондайлар көптеп табылады. Сондықтан ресейліктердің алдында ақталудың еш қисыны жоқ. Керісінше, жауыздығымен Гитлерден асып түсетін Сталинді мадақтап отырған бүгінгі Ресей билігіне “бұларың не?” деп сұраудан жасқанбау, әлгі Жириновский мен Лимоновтардың арандатуына немкетті қарамау керек. Бұға берсең, сұға береді демекші, намысымызды жоғалтпауымыз керек. Өйткені, намысын жоғалтқан ұлт түбі мемлекеттігінен де айрылады.

Ақсәуле:  Марченко кетті қазақ тілі маған керек емес деп ашық айтып, алшаңдай басып, ақшаны толтырып қалтасына. Қазақстан оған түк те істей алған жоқ. Марченко соншама күшті қайдан алды? Біз оны ұмытып барамыз әуелі.

- Бүгінгі билік алдында дәл осы Марченко құсағандардың бағы жанып тұр ғой. Сондықтан менің ойым, гәпті Марченкодан емес, оның тайраңдатып қойғандардан іздеген дұрыс.

Мұратбек: Аға, қазір Қытайдағы қазақтарға ислам дінінің түрлі тармақтары таралып жатыр. Бұрын ондай жоқ болатын. Осы мәселеге кейбір Қазақстандағы танымал тұлғалардың әсері бар  сияқты. Бұған не айтасыз?

- Шынымды айтсам, бұл жайлы хабарым жоқ. Ал негізі дін мәселесіне келгенде басқа халықтардың емес, өзіміздің қазақтың байырғы заманнан ұлықтаған дәстүрлі Исламды ұстанғанымызды жөн көремін. Қандай да дін, оның ішінде Ислам елді бөлшектеп, әрлі-берлі тартқылауға емес, бірігуге, ұйымшылдыққа, бауырластыққа шақырмай ма? Олай болса, түрлі мазхабтарға, секталарға, топтарға ыдырамай, көрінген келімсектердің жетегінде жүрмегеніміз абзал.

Асан: Сіздердің қатардағы ұлтшылдар кімдер? Бастарыңыз қосыла ма?

- Менің пайымымша, елі мен жерінің тағдырына бейжай қарамайтын қандай да азамат ұлтшыл. Ал ұлтшылдардың белсенділеріне келер болсақ, олардың барлығы бір партияға немесе бір ұйымға еніп, бір сапта тұруы шарт емес. Бастысы - әркім өз шама-шарқынша, қабілетіне қарай ұлтына қызмет етуі, мейлі саясатта болсын, экономикада, ғылым мен мәдениетте, не өнерде болсын.

Құрметхан Тұрдыбек: Ассаламалейкум, Расул аға! Қазіргі біздің сыртқы саясаттың жағадайы қалай? Бұрынғы кеңестік көз қарастан қалыптасқан АҚШ-нан қауіп күтіп Ресейді дос санап жанымыздағы Ресей мен Қытайға  кіріп кетбедік пе? Бізге АҚШ-қа қарағанда Қытай мен Ресейдің қауіпты екенін халыққа қалай жеткізуге болады?

 - Сіздің берген бағаңызбен келісемін. Ал осы тығырықтан шығудың жолдарына келер болсақ, менің ойымша, біріншіден, маңызды мемлекеттік шешімдер, оның ішінде сыртқы саясатта, халықпен санаспай, жабық есік жағдайында қабылданбауы керек. Көріп отырғанымыздай, ондай шешімдердің, мейлі Кедендік одаққа немесе шетелдіктерге жалға жер беруге, мұнайымызды иеленуге қатысты болсын, барлығы ұлттық мүддеге нұқсан келтіруде. Әрине, бұл талап өздігінен орындала салмайды. Ол үшін белсенді азаматтық қоғам қажет, халқымыздың сана-сезімін ояту, саяси сауаттылығын арттыру, сен саясатпен айналыспасаң, түбінде саясат сенімен айналысады деген ұғымды түйсігіне жеткізу керек. Басқа мүмкіндіктерді көріп тұрғаным жоқ.

Құрметхан Тұрдыбек:  Былтыр Мұхтар ағаның бастауымен 31- мамыр қуғын сүргін құрбандарын еске алу күнін өте жақсы ұйымдастырып едіңіздер, міне сол күнгеде таяп қалды, ешкім үнсіз отыр. Осы жолы былтырғы сшараны одан ары жандандыруға қалай қарайсыздар? Сіздердей ағалар бастамаса басқа “ұлы Отанын” аңсап, соның шеңберінен әлі шығалмай жүргендердің ойына ол келер емес.

-Қандай да тарихи, саяси, танымдық, басқа да қоғам үшін маңызды шаралар ұйымдастыру жекелеген тұлғалардың ғана шаруасы деген жаңсақ пікірден арылар шақ баяғыда келіп жетті деп санаймын. Әлдебіреу жасап берсін, менің шатағым жоқ деп көпшілік отыра берсе, тасымыз өрге домаламайтыны анық.

Асыл: Ұлттық сананы көтеру үшін не істеу керек? Қазіргі Қазақтар ішкен асына мәз болып ертеңін ойлайтындар азайды. Солардың санасын қалай оятамыз?

- Біріншіден, кең ауқымда шалғай аудандарға дейін жететін насихат, шынайы ақпарат қажет және ұйымшылдық. Екіншіден, әрбір азамат өз саласында биіктерден көрінуге, сол арқылы ықпалын арттыруға талпынса игі. Үшіншіден, халықтың сөзін сөйлеп жүрген азаматтарды тырнақ астынан кір іздеп міней бергенше, барынша қолғабыс жасау дер едім.

Асқар: Еуразиялық Одақ құрылған соң Қазақстанның ары қарайғы болашағы қандай болады?Қазақтың күні не болмақ?

- Бұған дейінгі Кедендік одақ кесірінен талай зардапқа душар болдық. Бұны Ресеймен интеграцияның сыншылары, тәуелсіз мамандар ғана емес, ресми өкілдердің өзі де сан мәрте мойындады. Енді міне сол олқылықтардың алдын алудың орнына жығылығанға - жұдырық демекші одан терең орға құлдырап барамыз. Қынжылтатыны – экономикалық не қаржылық шығындармен қатар жаңа одақ саяси мүдделерімізге де, мемлекеттік тәуелсізідігімзге де нұқсан келтіретіні әбден мүмкін. Дәл осылай жалғаса беретін болса, арты не боларын ойлағым да келмейді.

Талапбек: Сіз басқаратын "Эксклюзив" деп аталатын журнал несимен ерекшеленеді? Не туралы жазасыздар? байқауымша көбіне орысша жазасыздар неге ?

 - Бұл журнал негізінен және әу бастан сараптамалық бағыттағы басылым болып табылады, сонымен бірге тек саясат қана емес, экономикалық, шаруашылық, ғылыми, мәдени, басқа да тақырыптарды қамтуға тырысады. Өткен жылдан бастап өзінің жеке сайтында (Exclusive.kz) видео- сұхбаттар, қоғамдық пікірді анықтау, түрлі рейтингтерді құру секілді тың жобалар да қолға алынды. Таныссаңыз болады. Ал журналдың орыс тілінде болуы оның құрылған 2000-жылдан бастап осы орыс тілінде шығуына байланысты. Десе де соңғы кездері, әсіресе аталмыш сайтта, бірқатар материалдар мен сұхбаттарды қазақ тілінде де шығарып жатырмыз.

Асыл Бақытқызы: Расул мырза, қазақ ғаламторы туралы не айтар едіңіз? Қазнеттің қазіргі аяқ алысы қандай? Қазақ журналистикасына қалай баға берер едіңіз? Неліктен  журналистер айтқан мәселелер тек сол ғаламтордың ғана шеңберінде қалып қояды?  Бәрімізге белгілі, билік қазақтілдіге қарағанда, орыс тілді БАҚ-тың  сөзін көп тыңдайды. Қазақ басылымдарына осы деңгейге жету үшін не керек? Не жетіспейді ? Қазақ журналистеріне қандай талап қояр едіңіз ?

-Қазақ баспасөзінің, оның ішінде қазақ тілді Интернеттің бүгінгі аяқ алысы жаман емес деп санаймын. Ойлағандай қарқынды болмаса да, сапасы, талғамы өсті, тиісінше қазақи оқырмандардың саны артып, ұлттық сана-сезімі күн сайын күшейіп келеді. Рас, билік өкілдері көбіне орыстілді БАҚ-тарды жақтап тұрады. Бірақ бұның өзі уақытша деп білемін. Қазақи баспасөз бен Интернет өз дегенін бәрібір алады, бұл табиғи заңдылық, ал онымен санаспайтындарға айтарым, өз обалы өзіне.