Мұрат Әуезов: Жанболат сияқты халықтың ішінен шыққан адамды әділетсіз қамау – зор зұлымдық

– Жанболатты қамауда ұстағаны ешқандай әділеттікке жатпайды. Мен Жанболатты осы өмірімдегі ең бір жақсы жан деп білемін. Онымен таныстығымды өмірімдегі керемет олжам деп білемін. Мен онымен ертеректе танысқанмын, ол сол кездері жап-жас еді. Менен сұхбат алды, әңгімелесіп, таныстық, білістік. Содан кейін де, елдің алдына жиі шығып таныла бастады. Ашаршылық туралы кино түсіргенде, оның өте дарынды жігіт екенін түсіндім. Нағыз ғылыми зерттеу жүргізген. Басқа зерттеушілерге қарағанда, бұл күрделі тақырыпқа тереңірек үңілген. Сондықтан, ол – үлкен азамат, көпті бірлікке ұйымдастыра білетін азамат. Көптен ұшқан ұшқынды халықтың игілігіне айналдыра алатын азамат. Қандай ұлтқа болмасын, мұндай азаматты сирек береді. Ол тарихтан белгілі.

 

Жанболатқа байланысты айтуым керек тағы бір мәселе бар. Оның басына түскен, бүгінгі күнгі жағдай – үлкен әділетсіздік. Оны жасап отырғандар түбінде өкінеді. Өздері болмаса да, ұрпақтары опық жейді. Менің шешем Фатима үш рет айдауда болған. Ол кезде балалары кішкентай. Әкеміз Мұхтар Әуезовтың арқасында, Алматыда кішкене бір үй сатып алған. Сол кездері біздің айдауға кеткен ұлы азаматтарымыздың, атылып кеткен ұлы боздақтарымыздың жесірлері, жақындары Алматыға орала бастады. Бейімбет Майлиннің жесірі Гүлжамал, Сәкен Сейфуллиннің жесірі Гүлбахрам тәтелеріміз үйге келетін. Самауыр қойып, үшеуі шәй ішіп отырып, айдауда көрген қиындықтары, бастарына түскен әділетсіздік туралы әңгіме айтатын. Ол кезде, мен кішкентаймын, үйге кіріп-шығып, үстелдің астына өтіп, ары-бері ойнап жүріп, көп нәрсені еститінмін. Сонда түсінгенім, біріншіден, мұндай әділетсіздік ұмытылмайды. Өйткені халық көріп отыр, ал, халық – мәңгі. Мұндай жауыздық, мұндай әділетсіздікті ұмытпайды. Тіпті, ең болмағанда, ұрпақтары бар, жақындары бар, солардың жадында сақталып қалады, – дейді мәдениеттанушы.

 

Мұрат Әуезов Жанболат сияқты халықтың ішінен шыққан, адал да дарынды адамды, әділетсіз қамап, отырғызу, сөйтіп, оны әлсірету – зор зұлымдық, күнә және обал деген пікірде.

 

–  Әсіресе, қазақтың басына түскен, қазіргідей, ауыр жағдайда, оның үстіне санымыз аз, сапалы да мықты азаматтар аз кезде, Жанболат сынды жігіттер түрмеге түсіп, айдауда жүрмеуі керек. Бұл – былай қарасаң, барып тұрған мисыздық! Осыны істеп жүрген үкіметтегілердің мисыздығы. Олар көп нәрсені сезбейді, білмейді. Мен, бір кездері, иттік жасап жүргендердің ұрпақтары не болғанын көрдім. Күл болды. Ал біз, халық ретінде, қолымыздан келгеннің бәрін жасап, Жанболатты шығартуымыз керек. Онсыз болмайды! Қазір халықаралық мәселелер шиеленісіп барады. Ресей бар, іргемізде "іріленіп" тұрған. Қытайды да ескеруіміз керек. Тағы басқасы да жетерлік. Соған қатысты көп нәрсені шешуіміз керек. Болмаса, ертеңгі күніміз қараң! Ондай мәселені шеше алатын азаматтар, өкінішке қарай, елімізде көп те емес. Ал сондай санаулы азаматтарға осылайша иттік жасап, еш бір дәлелсіз, еш бір кінәсіз қамап ұстау сұмдық қой! Жанболат қандай білімді, қандай жарқын азамат. Тіл десе, тілі бар – қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде ағып тұр. Өте сауатты. Алаш ұлыларының армандағаны осындай, Жанболат сынды, азаматтар еді ғой! Алаңға шығып, ол алаңды ұлттық майданға айналдыра білетін азаматтар санаулы ғана, –  деген қоғам қайраткері әрдайым Жанболаттың жанкүйері болып жүретінін, оны қамау халықты үмітінен айыру екенін айтады.